تونل‌ها، تنها راه دسترسی جمعیت غیر نظامی نوار غزه به مایحتاج روزانه

بر اساس مفاد پیمان صلح رژیم صهیونیستی و مصر در سال 1979و توافق بر سر خروج نیروهای اسرائیل از صحرای سینا در مقابل صلح با مصر ایجاد مرز جدیدی در شهر رفح مورد توافق طرفین قرار گرفت که منجر ‌به دوپارگی بسیاری از پیوندهای خانوادگی در این شهر شد. در سال ۱۹۸۲، رژیم صهیونیستی از شبه‌ جزیره سینا بیرون رفت و هم ‌زمان، بخش مصری رفح از لحاظ سیاسی و جغرافیایی از بخش فلسطینی آن جدا شد. سیم‌های خاردار کشیده شدند و یک گذرگاه مرزی برای تردد میان دو بخش شهر ایجاد شد. کریدور فیلادلفیا به عنوان یک نوار باریک به طول 14 کیلومتر به عنوان یک منطقه حائل غیرنظامی بین نوار غزه، مصر و رژیم صهیونیستی، شهر رفح را به دوپاره تقسیم نمود، در حالی‌که از لحاظ ارتباط اجتماعی، فامیلی و ماهیت قبیله‌ای، مردم آن یک جامعه واحد محسوب می‌شدند. این ارتباطات نزدیک، مبادله پنهانی میان مصر و نوار غزه را رقم زد. تونل‌های زیرزمینی اصلی‌ترین راه این مبادله بودند.

 
در سال 1995 پس از توافقات اسلو، کنترل و بازرسی بخش فلسطینی کریدور حائل بر عهده مقامات فلسطینی قرار گرفت. از سال 2001 رژیم صهیونیستی برای ایجاد یک منطقه حائل به‌طور گسترده اقدام به تخریب منازل فلسطینی در رفح و دیوارکشی در این منطقه نمود و همچنین دولت مصر نیز بارها برای اجرای پروژه‌های دیوار یا خندق‌کشی اقدام به تخریب منازل مسکونی مردم در این منطقه نموده است. با وجود تأکید پیمان صلح 1079 بر غیرنظامی بودن کریدور فیلادلفیا، تا سال 2004 نیروهای اسرائیلی به بهانه جلوگیری از قاچاق اسلحه و مهمات در منطقه به گشت‌زنی می‌پرداختند و دسترسی مردم نوار غزه را به مواد اولیه روزانه محدود می‌ساختند.
در سال 2004 پارلمان رژیم صهیونیستی قطعنامه‌ای را صادر نمود که به‌ طور یک‌جانبه عقب‌نشینی نیروها و شهروندان اسرائیلی را از نوار غزه خواستار شد و کنترل و بازرسی منطقه را به دولت خودگردان فلسطین سپرد. اما برای پرکردن و جایگزینی خلاء بوجود آمده ناشی از عدم حضور نیروهای نظامی‌اش در منطقه حائل، در تاریخ 1 سپتامبر 2005 رژیم صهیونیستی و مصر موافقت‌نامه‌ای را امضا نمودند که برخلاف پیمان صلح 1079 که طرفین در آن تأکید می‌کنند که از این پس صحرای سینا و کریدور فیلادلفیا را به عنوان منطقه غیرنظامی به رسمیت خواهند شناخت، به طرفین امکان فعالیت نظامی در منطقه را داد. بر اساس این توافق به نیروهای مرزی دولت مصر حق ایجاد پست بازرسی دارای مهمات و خودرو نظامی سبک با تعداد 750 نفر گارد مرزی، در طول نوار فیلادلفیا داده شد.

پس از این رژیم صهیونیستی با مقامات فلسطینی موافقتنامه‌ای را امضا نمود که حق عبور محدود به شهروندان فلسطین و همچنین صادرات محصولات کشاورزی از مرز غزه و فلسطین را می‌داد، ولی از ژوئن 2007 پس از پیروزی حماس در انتخابات، رژیم صهیونیستی به‌طور کامل غزه را محاصره دریایی، هوایی و زمینی نمود. محاصره غزه نه تنها یک اعمال مجازات دسته جمعی نسبت به 8/1 میلیون نفر جمعیت عمدتاً غیرنظامی غزه محسوب می‌شود بلکه هرگونه واردات، صادرات و یا نقل‌ و انتقال اشخاص و کالا را نیازمند اجازه مقامات رژیم صهیونیستی می‌نماید. این محاصره به بهانه جلوگیری از ورود اسلحه به نوار غزه است، ولی در عمل بیشترین تأثیر خود را بر ورود مواد غذایی، سوخت و انرژی داشته است، به‌ ویژه اینکه بسیاری از ساکنان نوار غزه برای بقاء، نیازمند کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی بوده‌اند و درحال حاضر با وجود محاصره نمی‌توانند به این‌گونه کمک‌ها دسترسی داشته باشند.تونل‌های بین مصر و نوار غزه پس از محاصره غزه اهمیت بیشتری یافت. این تونل‌ها تنها راهی هستند که مردم مایحتاج روزمره خود را ازجمله موادغذایی، دارویی و مواد اولیه ساختمان‌سازی از مصر وارد می‌کنند. تغییرات سیاسی مصر در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ و به ‌قدرت رسیدن محمد مرسی از گروه اخوان‌المسلمین، تأثیر مثبتی بر روابط مصر و حماس داشت. در زمان مرسی، مقام‌های مصری اجازه دادند تا حجم بالایی از کالاهای مختلف، از مصر به غزه سرازیر شود. پس از رویدادهای۳۰ ژوئن ۲۰۱۳، برکناری مرسی و رسیدن عبدالفتاح السیسی وزیر سابق دفاع به ریاست جمهوری، دشمنی میان ارتش و اخوان‌المسلمین بر سیاست مصر در قبال غزه نیز اثر گذاشت. مقام‌های مصری گذرگاه رفح را کاملا بستند، به‌ طوری‌که از آغاز سال ۲۰۱۵، این گذرگاه مرزی تنها ۱۷ روز به تناوب باز بود. در پی جنگ سال ۲۰۱۴ در غزه، ارتش مصر عملیاتی را با هدف ویران‌کردن تونل‌ها آغاز کرد. 

در این راستا، خودروهای ارتش مصر لوله‌های آب غول‌پیکری را به منطقه آوردند تا تونل‌ها را با آب دریا پر کنند. جدا از اثر مهمی که از بین‌بردن این تونل‌ها در دسترسی ساکنان نوار غزه به ملزومات اولیه زندگی خواهد گذاشت، این اقدام آینده خاک و زمین مناطق مرزی را تهدید می‌کند و حتی ساکنان شهر رفح فلسطین نگران فروریختن ساختمان‌های مسکونی خود در نزدیکی مرزها هستند، چراکه این آب‌ها مناطق وسیعی در مرز میان مصر و نوار غزه را در بر گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد مقامات مصری نهایت تلاش خود را برای به آب ‌بستن این تونل‌ها انجام خواهند داد. همچنان‌که در هفته‌های گذشته تعداد زیادی از این تونل‌ها عملاً تخریب شده‌اند، اما با توجه به تحریم کامل نوار غزه این مردم عادی غزه هستند که بیشترین زیان را از این تخریب‌ها خواهند دید و تنها راه دسترسی آنها به مواد غذایی، دارو و ملزومات اولیه زندگی قطع خواهد شد.

روجا لطفی نژاد
کارشناس ارشد حقوق بشر

منابع :
1- https://en.wikipedia.org/wiki/Egypt%E2%80%93Israel_Peace_Treaty
2- http://avalon.law.yale.edu/20th_century/isregypt.asp
3- https://en.wikipedia.org/wiki/Philadelphi_Route
4- https://en.wikipedia.org/wiki/Oslo_II_Accord
5- http://israelipalestinian.procon.org/view.background-resource.php?resourceID=921
6- https://en.wikipedia.org/wiki/House_demolition_in_the_Israeli%E2%80%93Palestinian_conflict
7- http://www.ochaopt.org/documents/opt_prot_alhaq_focus_property_destruction_jan_2004.pdf
8- https://en.wikipedia.org/wiki/Israeli_disengagement_from_Gaza
9- https://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RS22000.pdf
10- https://en.wikipedia.org/wiki/Blockade_of_the_Gaza_Strip
11- https://en.m.wikipedia.org/wiki/Rafah_border_crossing#Rafah_Border_Crossing
12- http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/a-new-reality-on-the-egypt-gaza-border-part-i-contents-of-the-new-israel-eg
13- http://fmep.org/wp/wp-content/uploads/2015/01/rafahfinaldraft_ap07.pdf
14- http://www.ciaonet.org/attachments/14446/uploads
15- http://www.aljazeera.com/news/2015/08/israel-blockade-gaza-petition-urges-150825190109843.html
16- http://www.aljazeera.com/programmes/insidestory/2015/06/gaza-blockade-break-international-law-150629203141416.html
17- https://en.wikipedia.org/wiki/Israeli%E2%80%93Palestinian_conflict
18- http://www.cfr.org/israel/hamas/p8968
19- http://www.aljazeera.com/news/2015/09/egypt-floods-gaza-tunnels-150918193805896.html
20- http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/09/egypt-army-flood-rafah-tunnels-palestinian-houses.html
21- http://www.imemc.org/article/73669
22- http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/egyptian-military-floods-vital-gaza-supply-tunnels-on-palestinian-border-10509638.html
23- https://www.amnesty.org/en/documents/pol10/0001/2015/en/