مروری بر جدیدترین گزارش مجمع جهانی اقتصاد از نابرابری و شکاف جنسیتی

این گزارش توسط مجمع جهانی اقتصاد به بررسی شکاف جنسیتی در سراسر جهان می پردازد. بر اساس این گزارش کشورهای اسکاندیناوی در صدر جدول قرار دارند. ده کشور اول این گزارش شامل ایسلند، نروژ، فنلاند، سوئد، ایرلند، روآندا، فیلیپین، سوییس، اسلووانی و نیوزیلند است که به بالاترین نرخ برابری جنسیتی دست یافته اند. همچنین 10 کشوری که پایین ترین نمره را در این گزارش کسب کرده اند، کشورهای عمان، مصر ،مالی، لبنان، مکزیک، اردن، ایران، چاد، سوریه، پاکستان و یمن هستند.
در کنار مجمع جهانی اقتصاد جهت جمع آوری اطلاعات، سازمان هایی نظیر برنامه توسعه سازمان ملل متحد، سازمان جهانی کار، یونسکو، گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد، موسسه مطالعات آموزش و آماری، سازمان جهانی بهداشت و اتحادیه بین المجالس زنان در زمینه سیاست دارای نقش بوده اند. همچنین دانشگاه‌هایی نظیر ییل،‌هاروارد و لیورپول نیز در تنظیم این گزارش همکاری داشته اند.
التبه پر واضح است که شاخص های در نظر گرفته شده در این گزارش شاخص های کاملی جهت ارزیابی جایگاه زنان در هر کشور نیست، ولی به نوبه خود نمایانگر سیاست‌های دولتی در پیش گرفته در قبال زنان است.

جایگاه ایران
ایران در بین 145 کشور بررسی و رتبه بندی شده، دارای رتبه 141 است. این آمار نسبت به سال 2014، چهار پله و نسبت به سال 2012، یازده پله نزول را نشان می دهد. شهیندخت مولاوردی معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده با اشاره به جایگاه ایران در این گزارش گفت:" کشور ما در این زمینه بالاتر از یمن ،پاکستان، چاد و سوریه قرار دارد و چهار پله با قعر جدول فاصله را نشان می¬دهد." معاون رییس جمهور با اشاره به این که سهم زنان از پست های مدیریتی کشور کمتر از سه درصد است، ادامه داد: "هرچه تعداد زنان در پست های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری بیشتر باشد، احتمال اینکه به موضوعات مربوط به خانواده، رفاه اجتماعی، حقوق کودکان و محیط‌زیست توجه بیشتری شود، افزایش می یابد."

شاخص‌های مورد استفاده و رتبه ایران در این شاخص‌ها
در این گزارش میزان برابری بین دو جنس در چهار حوزه بهداشت، آموزش، اقتصاد و سیاست مورد بررسی قرار گرفته است. گفتنی است شاخص شکاف جنسیتی عددی بین صفر و یک می باشد. هرچه این رقم بالاتر باشد به برابری نزدیک تر است و هرچه پایین تر باشد، دلالت بر شکاف بیشتر جنسیتی دارد. به عبارت دیگر عدد 5/0 بیان-کننده شکاف عمیق بین زن و مرد است و عدد85/0 رقم قابل قبولی است زیرا نشان دهنده نزدیک شدن جایگاه زنان و مردان در ابعاد مورد بررسی است. در ادامه به شاخصهای مد نظر در این گزارش و رتبه‌ای که ایران در هر یک از این شاخص‌ها دارد، می پردازیم.
1- مشارکت و فرصت‌های اقتصادی
نگرش متفاوت به زنان و مردان در حوزه هایی مانند فرصت‌های شغلی، مشارکت در بازار کار و میزان دستمزد همواره وجود داشته است. البته در طول سال¬های اخیر پیشرفت‌هایی صورت گرفته است ولی همچنان زنان کمتر از مردان حقوق می گیرند و کمتر احتمال دارد به ویژه در کشورهای درحال توسعه از مزایا و فرصت های شغلی برابر بهره مند شوند. ایجاد برابری جنسیتی در حوزه اقتصاد جدا از این که بخشی از حقوق فرد به شمار می رود، برای توسعه و ارتقا بهره¬وری اقتصادی کشورها نیز دارای اهمیت است. مجمع جهانی اقتصاد نیز با تاکید بر این امر شاخص ها را انتخاب کرده است. زیر شاخص مشارکت و فرصت های اقتصادی خود دارای زیر مجموعه‌هایی است که در ادامه به آن می پردازیم:
- مشارکت زنان و مردان در نیروی کار
ایران در زیر شاخص مشارکت زنان و مردان در نیروی کار، با کسب امتیاز 23/0 رتبه 143را کسب کرده است.
- برابری دستمزد برای زنان و مردان با کار مشابه
زیر شاخص برابری دستمزد برای زنان و مردان با کار مشابه با کسب 59/0 امتیاز و رتبه 90 بهترین جایگاه را در میان زیر شاخص‌های مشارکت و فرصت‌های اقتصادی دارد.
- میزان درآمدهای متوسط
در این زیر شاخص ایران با دارا بودن 17/0 امتیاز رتبه 142 را کسب کرده است.
- میزان حضور در مشاغل رده بالا نظیر قانون‌گذاران، مقامات ارشد و مدیران
حضور زنان در مشاغل رده بالا در ایران بسیار کمرنگ است و ایران با امتیاز 17/0 رتبه 106 را به خود اختصاص داده¬است.
- میزان حضور در مشاغل رده متوسط نظیر کارگران فنی و وحرفه‌ای
زنان در این حوزه از جایگاه بالاتری برخوردار شده‌اند که با کسب 52/0 امتیاز جایگاه 110 را از آن خود کرده‌اند. جایگاه صد و دهی جدول علی‌رغم امتیاز بالاتر از میزان حضور زنان در مشاغل رده بالا نشانگر وجود همین روند در سایر کشورها است.
2- دستاوردهای آموزشی
ایران در حوزه دستاوردهای آموزشی از جایگاه بهتری برخوردار است و با کسب امتیاز 954 رتبه 106 را در میان کشورهای دیگر کسب کرده است. در ادامه به هر یک از زیر مجموعه‌های شاخص دستاوردهای آموزشی اشاره می¬شود:
- نرخ سواد
در خصوص نرخ سواد ایران با کسب امتیاز 90/0 رتبه 109 را دارد. به عبارتی می¬توان گفت تا دسترسی کامل به برابری جنسیتی در این زمینه راه زیادی باقی نمانده است.
- موقعیت آموزشی زنان در سطوح اولیه، متوسطه و دانشگاهی
به طور کلی درخصوص آموزش ایران دارای سطح مناسبی از دسترسی به برابری جنسیتی است. در سطوح اولیه، متوسطه و دانشگاهی ایران با کسب امتیاز بالای 90/0 را دارد. البته با این وجود نیز نتوانسته است رتبه بالاتر از 106 را به دست آورد.
3- بهداشت و طول عمر
توزیع مناسب و عادلانه امکانات بهداشتی و دستاورد آن که همان سلامت است، در میان افراد جامعه از شاخص‌های توسعه به شمار می رود. ایران با کسب امتیاز 97/0 راه پر فراز و نشیبی را در دسترسی به این هدف پیموده است؛ هر چند که بر اساس این گزارش، با وجود امتیاز 97 درصدی ایران در شاخص بهداشت و طول عمر رتبه 99 را دارا است.
4-توانمندسازی سیاسی
ایران در زیرشاخص توانمندسازی سیاسی از نابرابرترین کشورهای جهان است. این را آمارهای ارایه شده در گزارش مجمع جهانی اقتصاد بر اساس امتیازدهی به شاخص‌های زیر می گوید.
- تعداد زنان در پارلمان
از نظر حضور زنان در پارلمان، زنان ایران تنها سه درصد از کرسی‌های مجلس را در اختیار دارند.
- تعداد زنان در کابینه دولت
از نظر میزان واقعی حضور زنان در این پست ها امتیاز ایران 11 /0 درصد می باشد و اگرچه میزان حضور زنان در کابینه بهتر از مجلس است، اما رتبه بهتر از 114 برای ایران به دست نیامده است.
- تعداد سالهایی که زنان ریاست استان‌ها را بر عهده داشته‌اند
حداقل 50 سال معیار سنجش برای تعداد سال‌هایی است که زنان ریاست استان ها را بر عهده داشته اند. به همین دلیل با وجودی که استاندار زن در ایران هست، همچنان عدد صفر را نشان می دهد.

 ذکر چند نکته در پایان
- به طور کلی همبستگی قابل ملاحظه ای بین میزان رقابت پذیری و توسعه یک کشور و نحوه آموزش و به‌کارگیری استعدادهای زنان در کشورها وجود دارد. به عبارتی دیگر قدرتمند ساختن زنان به معنای کاربرد موثرتر استعدادهای انسانی یک کشور است و کاهش نابرابری های جنسیتی سبب بهبود بهره وری و افزایش رشد اقتصادی می شود.
- آمارهای گزارش فوق نشانگر رشد ناهمگون شرایط زنان در جهان استف به گونه ای که در عرصه هایی نظیر آموزش و سلامت، پیشرفت‌های بسیار خوبی صورت گرفته ولی در سایر عرصه‌ها نظیر مشارکت های سیاسی و اقتصادی راه طولانی در رسیدن به نقطه مطلوب در پیش است.
- کشورهای منطقه در این گزارش از جایگاه بالایی برخوردار نمی باشند؛ اما قرار گرفتن ایران در قعر جدول موردی نیست که مناسب جایگاه زنان ایران باشد.
- بالاتر قرار گرفتن کشوهایی نظیر عربستان با رتبه 134، و بحرین با رتبه 123، جای تامل بسیاری دارد. هرچند که بر اساس آمارها و شاخص های در نظر گرفته شده، ممکن است این امر تصدیق شود ولی با تامل بر شرایط واقعی زنان در این کشورها می‌توان در بسیاری از آمارهای ارایه شده و در نتیجه رتبه بندی‌های این گزارش شک کرد. هرچند که این امر از لزوم توجه به وجود شکاف‌های جنسیتی در ایران به ویژه در عرصه‌های سیاست و اقتصاد نمی کاهد.
- و در پایان این که همواره رتبه بندی ها و آمارها معیار مناسبی برای تصمیم گیری در مسیر بهبود بوده است. امید است با اتخاد سیاست های کاهش نابرابری های جنسیتی همچنان که در حوزه هایی مانند بهداشت و آموزش توانسته ایم به نقطه مطلوب نزدیک شویم و در بسیاری از موارد نیز به هدف مناسب برسیم، شاهد رفع کامل نابرابری ها در سایر بخش ها نظیر سیاست و اقتصاد نیز باشیم.
فرزانه مستوفی فر

پی نوشت:
http://www.weforum.org/
http://reports.weforum.org/global-gender-gap-report-2015/the-global-gender-gap-index-2015/

world Economic Forum
مجمع جهانی اقتصاد بنیادی غیردولتی و بین‌المللی، مستقر در ژنو سوئیس است. این مجمع نشست سالانه خود را با حضور رهبران سیاسی و نخبگان اقتصادی و تجاری کشورهای مختلف جهان برگزار می‌کند و تحت تاثیر نام محل برگزاری به نام اجلاس داووس شهرت یافته است.
مجمع جهانی اقتصاد برای اولین بار در ژانویه سال ۱۹۷۱م، توسط کلاوس شواب در شهر داووس سوئیس راه‌اندازی شد. وی که یک فرد آلمانی‌تبار است در آن زمان در دانشگاه ژنو تدریس می کرد و داووس را برای جمع شدن اقتصاددانان، سیاستمداران، صاحبان سرمایه، نظریه پردازان و هنرمندان انتخاب کرد. ایده اصلی اجلاس این بود که این افراد در یک جا جمع شوند تا درباره مسایل روز اروپا تبادل نظرکنند؛ اما با تغییرات به‌وجود آمده در حال حاضر موضوعات مورد بحث در این اجلاس شامل بسیاری از مسایل با اهمیت جهان است.