پناهجویان مهره های بازی اتحادیه اروپا و ترکیه

این توافق در قالب طرحی است که با امضای مشترک اتحادیه اروپا و ترکیه در مورد سرنوشت پناهجویانی که قصد رسیدن به اروپا را دارند به سازمان ملل متحد ارائه شده است. دبیر کمیساریاری عالی پناهندگان در اولین واکنش به این طرح اظهار داشت که وضعیت بازگشت و اسکان پناهجویان به صورت گسترده و بدون در نظرگرفتن اوضاع واحوال فردی هر کدام از آنان، با اصول حقوق بین الملل تعارض داشته و مورد قبول نمی باشد.
سازمان دیده بان حقوق بشر نیز، این بازگشت اجباری و جمعی پناهجویان را که موجبات نقض حقوق پناهندگان است را مورد انتقاد قرار داد.
بر اساس کنوانسیون حقوق پناهندگان، متقاضی پناهندگی، تنها به صورت فردی می تواند به کشور ثالثی ارجاع داده شود. زمانی که کشور ثالث مسولیت پناهنده را مورد قبول قرار می دهد، بر اساس کنوانسیون ژنو تحت حمایت کامل آن کشور قرار گیرد.
چارچوب اولیه طرح مورد توافق، توقف هزاران پناهجو را از ترکیه به سمت یونان و همچنین بازگرداندن آن هایی که بدون مجوز قانونی اتحادیه اروپا وارد این اتحادیه می شوند را، شامل می شود.
آن چه که نهاد های حقوق بشری دنیا، از این توافق استنباط می نمایند، یک توافق دروغین و غیر انسانی است. معامله ای در مورد سرنوشت هزاران انسان که قرار است به صورت دست جمعی مورد قضاوت حقوقی قرار گیرند.
از نکات دیگر این طرح به رسمیت شناختن تنها، پناهجویان سوریه ای است که از سوی ترکیه سازمان دهی شده اند و خواهند توانست درخواست حضور در اتحادیه اروپا را داشته باشند. این توافق در مورد پناهجویانی دیگر با ملیت های دیگر از عراق و افغانستان و .. سکوت اختیار داشته و در مورد سرنوشت هزاران انسان دیگر که در مرزهای ترکیه به سر می برند و دولت ترکیه نتوانسته است آنان را اسکان داده یا سازمان دهی کند سکوت می کند.
هر چند که دولت ترکیه کنوانسیون 1951 حقوق پناهندگان را امضا کرده است، اما تنها کشوری نیز می باشد که شرط محدودیت جغرافیایی برای پناهجویان قائل شده و این کنوانسیون را تنها در مورد اروپایی ها، لازم الاجرا می داند. به همین دلیل علاوه بر حمایت نکردن از وضعیت پناهندگان، در جهت بازگرداندن اجباری آنان به سوریه با اتحادیه اروپا وارد تعاملی نامناسب، از لحاظ موازین حقوق انسان شده است.
توافق از دولت ترکیه می خواهدکه در خاک سوریه اقدام به برپایی اردوگاهای امنی نماید، طرحی که حتی روی کاغذ نیز بنا به تعبیر نماینده کمیساریای عالی پناهندگان در امور سوریه بسیار مضحک می باشد.
گفتنی است دولت ترکیه در ازای کمک به حمایت از پناهجویان سوری قرار است از اتحادیه اروپا شش میلیارد یورو مساعدت دریافت نماید.
توافق اتحادیه اروپا و ترکیه شاید به گمان طراحانش، آغاز راهی بهتر برای بهبود سرنوشت سه میلیون پناهجو که در خاک ترکیه با شرایط بدی مواجه اند، باشد؛ اما در صورتی که این توافق درآینده و درخصوص سرنوشت پناهجویان غیر سوری که از خاک ترکیه راهی اروپا می شوند، همچنان مسکوت بماند و یا حتی منجر به بازگرداندن اجباری و دست جمعی سوری ها به مناطق جنگی سوریه شود، راهی در جهت تخطی از آرمان های کنوانسیون حقوق پناهندگان محسوب خواهدشد.
زهرا میرابیان
کارشناس علوم سیاسی

منابع:
https://www.hrw.org/news/2016/03/08/eu/turkey-mass-fast-track-returns-threaten-rights
https://www.hrw.org/news/2016/03/04/eu/turkey-dont-negotiate-away-refugee-rights
http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home