مروری بر اجلاس استانبول

این اجلاس در برهه ای برگزار شد، که بنابرگزارش های سازمان ملل، جهان گرفتار وخیم ترین وضعیت انسانی از زمان جنگ جهانی دوم است. هدف اولیه برگزارکنندگان این اجلاس مواجهه با نیازهای آسیب پذیرترین اقشار مردم، در جهان و ارائه راهکارها برای رفع آن بود. توافقاتی که در این اجلاس صورت گرفت شاید بتواند شروع راهی در جهت کاهش تضعیع حقوق انسانی اقشاری باشد که درگیری های مسلحانه، زندگی شان را دگرگون ساخته است. شرکت کنندگان این اجلاس امیدوار بودندکه درآینده ای نزدیک دولت ها حاضر به پذیرش تعهداتی الزام آور در زمینه اقدامات بشردوستانه شوند.
گروه ها و افراد غیردولتی نیز از ماه ها قبل از شروع رسمی اجلاس با برگزاری نشست های حضوری، مجازی در کارگروه های تخصصی توانسته بودند به چارچوبی قابل توجه در مرزبندی و تحلیل دلایل بحران های امروز جهان، جهت ارائه به رهبران شرکت کننده و دولت های حاضر در اجلاس دست یابند.
برگزارکنندگان اجلاس جهانی بشردوستانه در پایان این اجلاس مجموعه ای از اهداف خود را در چارچوب مسئولیت هایی در قبال بشریت منتشر کردند. مسئولیت های که متوجه همه مردم جهان و دولت هاست. بیانیه ای که خواهان اقدامات بیشتر برای اجتناب از جنگ، حفظ هنجارهای حقوق بشر و توزیع عادلانه تر اسکان مهاجران است. اهدافی که تحقق آنها بدون تعهد رهبران کشورهای مختلف، (که عمدتاً در اجلاس نیز حضور نداشتند) غیرممکن است.

مروری بر توافقات نهایی اجلاس
برآورد نهایی اجلاس پذیرش هفت مسئولیت اصلی از سوی شرکت کنندگان و دو مسئولیت صرف از سوی دولت ها است.

"مسئولیت همه"

پایان بخشیدن به جنگ و درگیری
اصلی ترین دغدغه نهادهای مردمی، افراد و گروه های حاضردراجلاس پایان دادن به جنگ و خشونت، ناشی از سیاست های جنگ افروزانه دولت ها بوده است.
درخواست های مطرح شده در این زمینه عبارت بودند از:
 عکس العمل به موقع
 تلاش بین المللی برای توقف درگیری ها
 مدیریت سیاسی اوضاع جهت شروع نشدن درگیری ها
 درس گرفتن از اشتباهات تاریخی که منجر به بروز درگیری ها می شوند.
رعایت قوانین جنگ
درگیری های این روزهای جهان، قواعد اولیه حقوق جنگ را که در طول سالیان دور و نزدیک و در خلال کنوانسیون های متعدد مورد توافق اکثریت دولت ها قرار گرفته اند، نقض می کنند.
بمباران مدارس و بیمارستان ها در یمن مثالی روشن از نقض قوانین حقوق بین الملل توسط دولت ها است.
مساله ای که سازمان های مردم نهاد حاضر در اجلاس به آن تاکید داشتند، تاکید بر نهادینه ساختن این قوانین در جهان است.
درخواست های مطرح شده در این زمینه به‌شرح زیر هستند:
 تقویت اصول و مفاهیم حقوق بین الملل
 حمایت از شهروندان عادی در قبال انفجارها و بمباران
 کمک های بی قیدوشرط بشردوستانه
 حمایت پزشکی و بشردوستانه از کارگران در حین حملات نظامی
 ترویج اقدامات بشر دوستانه حین جنگ
تنها نگذاردن هیچ انسانی (تضمین جا نماندن هیچ گروهی از کمک بشردوستانه)
درگیری ها و بحران‌های موجود در زمینه مهاجرت و فرار از منازعات مسلحانه زندگی انسان های بیشماری را در سالیان اخیر تحت تاثیر قرار داده است. بحران پناهندگی از عمده ترین مسائل مطرح شده در اجلاس بود. بی خانمانی و ترک خانه  وکاشانه، میلیون ها نفر را در سراسر جهان آواره ساخته و حمایت همه جانبه از همه این گروه‌ها می تواند به اقدامی حمایتی و فراگیر در جهت صیانت از حقوق-انسانی تبدیل شود. ضرورتی که در اجلاس به صورت درخواست های ذیل مطرح شد.
 کمک های داوطلبانه در جهت اسکان پناهجویان
 حمایت از تعدیل بحران پناهجویی تا سال2030 با مشارکتی همه جانبه
 حمایت از کشورهای میزبان پناهجویان
 تقویت حمایت ها از بی خانمانان و مهاجران

تلاشی متفاوت در جهت رفع نیازهای انسانی
توسعه زیر ساخت های بشردوستانه، نیازمند تلاشی متفاوت در ساماندهی و مدیریت اصولی و منسجم ساختن کمک های مالی است. در همین راستا، اجرای کمک های فوری بشردوستانه از مهم ترین خواسته های گروه های شرکت کننده فعال در زمینه بشردوستانه بود.
جامعه بین‌المللی، تقریبا 25 میلیارد دلار در سال به کمک های بشردوستانه اختصاص می دهد. کمکی که شاید در نگاه اول زیاد به نظر رسد، در حالی که این مقدار، 15میلیارد دلار کمتر از میزان پولی است که نهادهای امدادی برای انجام وظیفه خود بدان نیاز دارند.
سرمایه گزاری بشردوستانه
سرمایه گزاری در بخش هایی که می توانند در مواقع شکننده و بحرانی به کمک انسان های در معرض تهدید آیند از دیگر مسئولیت های مورد پذیرش گروه های حاضر در نشست ا
ستانبول بود. مسئولیت مالی و انسانی که می تواند در مواقع حساس به اقدامات انسان دوستانه کمک کند و با برخی راهکارها از طریق سرمایه گزاری که در نکات زیرخلاصه می شوند می توان به آنها رسید.
 توانمند سازی گروه های ملی و محلی در جهت تقویت اقدامات بشر دوستانه
 افزایش حمایت های پایدار از افرادی که در موقعیت های مختلف دچار آسیب می شوند.
 ایجاد صندوق سرمایه گزاری برای مواقع ریسک و خطر.
 سرمایه گزاری بلند مدت و دائمی برای مواقع حساس.

مسولیت ویژه برای دولت ها:

دولت های حاضر در اجلاس علاوه بر مسئولیت های فوق موظف شدند تا:   

با سرعت بخشی به اقدامات خود در جهت رسیدن به برابری جنسیتی که از اهداف توسعه پایدار نیز می باشد وضعیت بهتری را برای زنان رقم زنند.

   • سرعت بخشیدن به اقدامات عملی در جهت رسیدن به برابری جنسیتی از راه های زیر می تواند امکان پذیر باشد:
 توانمندسازی زنان و دختران با تغییر در نگاه رهبران.
 اطمینان بخشی از دسترسی جهانی به بهداشت باروری و جنسی.
 پایان بخشی به خشونت های جنسیتی با مشارکت همه جانبه.
 اطمینان از اینکه برنامه های بشردوستانه همگام با برابر سازی جنسیتی است.
 همسان سازی سیاست های بشردوستانه در راستای رسیدن به توانمندسازی زنان .

همچنین دولت ها بر اساس توافقنامه های بین المللی پیشین خود نظیر تعهداتی که در اجلاس تغییرات آب و هوا سال گذشته پاریس و با عنوان "توافقنامه جهانی تغییرات آب و هوا" متعهد به اجرایش شده بودند، در رویارویی با تغییرات جوی و بلایای طبیعی ناشی از آن می بایست مسئولیت بیشتری را بپذیرند. مسئولیتی که متعاقب آن می توان زندگی میلیون ها انسان را از آسیب و خطر نجات داد. 

 • پاسخگویی در قبال بلایای طبیعی و تغییرات آب و هوا را دولت‌ها با در نظر داشتن نکات زیر و در راستای تعهدات "توافقنامه تغییرات آب و هوای پاریس" به عنوان مسئولیت مشترک خود را اجلاس بشردوستانه استانبول پذیرفتند.

 سرمایه گزاری در جهت بهبود و آمادگی                                                                                                                                                                                                                                             
 تغییر مدیریت ملی و محلی
 ساخت مسکن مناسب و اقامتگاه به عنوان مهمترین راه
 سرعت بخشیدن به انجام تعهدات مورد توافق      

 موج انتقادات

اجلاس استانبول علیرغم تمامی نتایج مثبت خود از موج انتقادات کارشناسان نیزبی بهره نبود.
یکی از عمده ترین انتقادات وارده به این اجلاس و برآوردهای پس از آن، عدم حضور رهبران کشورهای قدرتمند جهان بود. برای مثال از گروه کشورهای صنعتی تنها آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان حضور داشت. حضور سران دولت هایی که در مسائل سیاسی، زیست محیطی،اجتماعی و اقتصادی جهان تاثیرگذارند، بسیار ضروری بود.
اقدامات غیر متعهدانه برخی دولت های صاحب نفوذ در عرصه بین المللی خود یکی از اصلی ترین دلیل فجایع انسانی است. برخی از این اقدامات عبارتند از:
• افزایش گاز های گلخانه ای در جو زمین که تغییرات آب و هوا (گرم شدن زمین ، خشکسالی ،...) از پیامدهای آن است و هر ساله مسبب بلایای طبیعی فراوان برای مردم دنیا می¬شود ناشی از فعالیت های مستقیم یا غیر مستقیم کشورهای صنعتی است.
• اجرای سیاست های که آتش جنگ ودرگیری را در سراسر دنیا منجر می شود، اصلی ترین عامل بروز بحران های اخیر نظیر پناهندگی،تروریسم و افراط گرایی در دنیا است.
• توسعه اقتصادی و جهانی شدن اقتصاد در کشورهای ضعیف و کمتر توسعه یافته منجربه ایجاد شکاف های اقتصادی گسترده در سراسر جهان شده است. شکاف هایی که عقب ماندگی و فقر را گریبانگیر برخی کشورها کرده است و دامنه آن را می توانیم در پدیده مهاجرت، خشونت، و... مشاهده کنیم. (مهاجرت روزانه هزاران مهاجر آفریقایی از مدیترانه به سمت اروپا یا مهاجرت از آمریکای جنوبی به آمریکا )

سخن آخر

• سازمان های غیردولتی که طراحان اولیه و ایده پردازان اصلی آرمان های بشردوستانه می باشند می بایست تا حد امکان در تشویق مردم و دولت ها به اجرای این تعهدات کوشش کنند. دولت ها نیز می توانند در مقابل با حمایت از این فعالیت ها در رسیدن به آرمان های انسانی مورد نظر دست یابند.
• ویژگی اجلاس بشر دوستانه استانبول در تلاقی و معرفی متقابل و چهار جانبه گروه ها ، شرکت ها، سازمان های غیردولتی و دولت هاست. تلاشی مورد تحسین که شاید بتواند آغازگر راهی نوین در تعامل انسان ها در رفع مشکلاتشان باشد.
• اکنون که جهان با تعهدات توسعه پایدار وارد آزمونی نوین در راستای جهانی توسعه یافته برای همگان شده است، دولت ها، سازمان های بین المللی، سازمان های غیردولتی و گروه ها می‌باید در اجرای تعهدات مورد توافق، نظیر تعهدات این اجلاس و...مسیر جدی و عملی تری را دنبال نمایند. مسیری که به واقع بتواند انسان را از جنگ و بحران به سمت صلحی پایدار هدایت کند. 

زهرا میرابیان

کارشناس علوم سیاسی

http://www.un.org/ar/conf/whs/
http://www.nytimes.com/2016/05/29/opinion/sunday/as-rich-nations-turn-their-backs.html?_r
http://asrdiplomacy.ir