روز جهانی حقوق بشر

مجمع عمومی سازمان ملل متّحد از تمام اعضا از جمله دولت ها و سازمان های علاقه مند دعوت می کند تا این روز را به عنوان روز جهانی حقوق بشر به رسمیت بشناسند. حقوق بشر مجموعه ای از حقوق و آزادی های فردی و اساسی برای تمام افراد بشر است که حق حیات، حق بر سلامت، حق برخورداری از آموزش و حق آزادی بیان و عقیده از جمله آن ها هستند. پیرو آثار مخرب و فجایع ناشی از جنگ جهانی دوم، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ١٩٦٠میلادی دو میثاق را به تصویب رساند که حقوق بین الملل بشر را برای همیشه تحت تاثیر قرار داد: میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.

تدوین و نگارش اعلامیه جهانی حقوق بشر از ژانویه سال ١٩٤٧ تا دسامبر ١٩٤٨به طول انجامید. هدف از نگارش متن این اعلامیه تهیه قواعدی متحدالشکل و معرفی حقوق بشر به جهانیان بود. اعلامیه جهانی حقوق بشر بیش از هر سندی به زبان های مختلف ترجمه شده است و در حال حاضر ترجمهی آن به سیصد و شصت زبان موجود می باشد. مجمع عمومی ملل متحد اعلامیه جهانی حقوق بشر را با رأی اکثریت اعضای حاضر به تصویب رساند. اعلامیه جهانی حقوق بشر که متشکل از قواعد حقوق بشری و بیان کننده آزادی های اساسی است الزام آور نمی باشد و به عبارت دیگر ابزاری اجباری برای تضمین این قواعد وجود ندارد، امّا با توجه به وضعیّت جامعه جهانی در زمان جنگ جهانی دوم و همچنین سلطه استعماری چندین کشور بر سایر ملّت ها، میثاقین و اعلامیه حقوق بشر روح امید را در کالبد جامعه بین المللی دمید.

امروزه تمام اعضای سازمان ملل متحد موافقت خود را با اصول حقوق بشری که در متن معاهده بیان شده اعلام کردند. بنابراین دولت ها مکلّف اند نظام سیاسی، قضایی و اقتصادی خود را هم سو و منطبق با اصول حقوق بشری کنند تا امکان انتفاع از حقوق بنیادین بشر برای همگان فراهم شود. اعلام موافقت با مفاد این معاهده و تلاش برای اجرایی ساختن این قواعد سبب می شود تا اعلامیه جهانی حقوق بشر روز به روز نقش پررنگ تری در بهبود وضعیت جامعه بین المللی داشته باشد، تاثیر اجرای این قواعد در زندگی روزمره نیز مشهود است.

بزرگداشت روز جهانی حقوق بشر فرصتی ارزشمند را در اختیار نهاد های مدنی قرار می دهد تا با ترتیب دادن جلسات و رویداد های مختلف و مانند آن، مردم خصوصاً اقشار جوان و نوجوان جامعه را از وضعیت فعلی حقوق بشر آگاه سازند و توجه عمومی را به این موضوع جلب کنند که در بسیاری از نقاط جهان، حقوق بشر هم چنان ناشناخته است و مورد احترام قرار نمی گیرد. با وجود تلاش های گسترده برای از بین بردن موانع اجرای قواعد حقوق بشری و اقداماتی که برای از بین بردن این موانع انجام می شود، همچنان با چالش های بسیاری رو به رو هستیم. 

عدم آگاهی مردم نسبت به حقوق خود موجبات نقض قواعد حقوق بشر را فراهم می آورد. از دیگر چالش های مهم حقوق بشری فقر است که با وجود اقدامات گسترده ای که در این راستا انجام شده هنوز فاصله بسیاری تا ریشه کن کردن آن وجود دارد. منازعات مسلحانه داخلی و بین المللی از دیگر معضلاتی است که حقوق بشر با آن مواجه است که با سیطره قهری خود بر ابعاد مختلف زندگی بشر مانع بهرمندی آن ها از حقوق اولیّه خود می شود.
همچنین نگرانی عمیقی از پیامد های طاقت فرسای تغییرات اقلیمی وجود دارد که منتهی به تهیّه پیش نویسی با عنوان " اعلامیه حقوق بشر و تغییرات اقلیمی" شده است. در این پیش نویس حقّ بر اقلیم زمینی مناسب جهت تأمین منصفانه نیاز های نسل حاضر و آینده شناسایی شده است .
در حال حاضر حقوق بنیادین بشر بیش از گذشته در معرض آسیب قرار دارد. افزایش رفتارهای مبتنی بر نفرت علیه اقلیت های دینی و نژادی، همچنین موجه جلوه دادن اقدامات ناقض حقوق بشر تحت عنوان مبارزه با تروریسم و ایجاد بحران های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی و دخالت در امور داخلی کشورهای مختلف توسط چندین قدرت جهانی و عدم شناسایی حق حریم خصوصی افراد در عصر دیجیتال، نمونه ای چند از مسائل روز حقوق بشر هستند.
وضعیت پیچیده حال حاضر موجب شده تا سازمان ملل متّحد در آستانه بزرگداشت روز جهانی حقوق بشر شعار به پا خاستن برای حقوق یک دیگر را برگزیند و از دولت ها و ملّت ها بخواهد تا برای احیای اصول و ارزش های انسانی تلاش کنند. محتوای شعار سال جاری تأکید بر این نکته است که تلاش انسان ها به هر میزان میتواند سبب ایجاد تغییرات مهمی شود. با وجود سازمان های فعّال در زمینه های مختلف از جمله حقوق زنان و کودکان ، حقوق افراد با معلولیت جسمانی ، حقوق اقلیّت ها و سایر اقشار آسیب پذیر همچنان بهبود وضعیت موجود نیازمند مشارکت همه افراد نوع بشر است .

بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد در پیام خود به مناسبت روز جهانی حقوق بشر اعلام می دارد :«این روز این امکان را فراهم می سازد تا آزادی های اساسی تضمین شود و همه افراد بتوانند به سهم خود از حقوق بشر دفاع کنند.»
همچنین زید رعد الحسین، عضو ارشد کمیسیون حقوق بشر ملل متّحد بیان می کند:« اکنون زمان آن رسیده است که برای دفاع از حقوق بشر به پا خیزیم و با اقدامی هرچند کوچک در هر مکانی می توان موجب تغییر وضعیت کنونی شد.»

یکی از اصول بنیادینی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته این است که انسان ها در هر زمان و مکانی باید حقوق بشر را رعایت کنند و این مسئولیّت تمام انسان ها است تا در حفظ ارزش های بشری بکوشند.

در پایان میتوان گفت، برای نیل به مقصود فوق راهکار هایی پیشنهاد شده است، از جمله:

1. افزایش آگاهی درباره علّت اهمیت حقوق بشر، به عنوان مثال: معرفی افرادی که در دفاع از حقوق بشر تلاش کرده اند، بررسی تأثیرات ناشی از تدوین قواعد حقوق بشر بر زندگی انسان، پوشش خبری وسیع و به موقع در موارد نقض حقوق بشر
2. تحت فشار قرار دادن دولت های ناقض حقوق بشر و انجام مذاکرات با آن ها برای اجرای قواعد حقوق بشری
3. آموزش قواعد کلّی حقوق بشر به افراد علی الخصوص کودکان و نوجوانان و تاکید بر این نکته که رعایت این قواعد موجب بهبود وضعیت افراد می شود.
4. ایجاد سازمان های مردم نهاد که در زمینه های حقوق بشری فعالیّت کنند و تشویق به همکاری داوطلبانه با سازمان های مدافع حقوق بشر
روز جهانی حقوق بشر مجالی است برای صاحب نظران در حوزه حقوق بشر تا با برگزاری نشست های علمی و برنامه های فرهنگی متنوع و بیان دیدگاه های خود راهی برای برون رفت از وضعیّت کنونی فراهم کنند.

پرستو اسکندری - مریم علائی رحمانی

منابع :

1. پیش نویس اعلامیه حقوق بشر و تغییرات اقلیمی
2. http://www.un.org/en/events/humanrightsday/index.shtml
3. http://www.ohchr.org/EN/AboutUs/Pages/HumanRightsDay.aspx
4. http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/HRDay2015/Pages/HRD2015.aspx
5. http://m.capetownmagazine.com/public-holiday-human-rights-day