هشدار نهادهای حقوق بشری درباره کشتار غیرنظامیان بندر حدیده یمن

به رغم درخواست‌های مکرر سازمان ملل و دیگر سازمان‌های فعال در امور بشردوستانه از عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای فرصت بیشتر و یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای درگیری‌های یمن، و بویژه درباره حمله نیروهای ائتلاف سعودی به بندر حدیده، نیروهای این ائتلاف از تاریخ 13 ژوئن (23 خردادماه) عملیات نظامی خود را برای تصرف بزرگ‌ترین بندر یمن آغاز کردند. دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد در این باره اظهار داشت، در طول بیش از سه سال جنگ در یمن، بیش از 16 هزار غیرنظامی کشته و زخمی شده‌اند، و اکثریت قریب به اتفاق این کشتار بر اثر حملات هوایی بوده است؛ بر این اساس امدادگران در مورد فاجعه گسترده انسانی، همه‌گیری بیماری‌های مرگبار، قحطی و آوارگی شهروندان این کشور هشدار داده‌اند.
در همین رابطه منابع یمنی از کشته‌شدن دست‌کم ۱۶۵ نفر و همچنین مجروح شدن 124 نفر از آغاز درگیری‌ها در حملات هوایی در بندر حدیده خبر داده‌اند. رویترز در این خصوص نوشته است، حدود ۶۰۰ هزار نفر در بندر حدیده، در حدود ۱۵۰ کیلومتری پایتخت یمن زندگی می‌کنند و نبرد بر سر این بندر ممکن است به مرگ ده‌ها هزار نفر بینجامد. در آخرین حمله، جنگنده‌های ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان و امارات شامگاه پنجشنبه 2 آگوست، بیمارستان عمومی الثوره و بازار ماهی فروشان بندر حدیده را بمباران کردند که در جریان آن 55 غیرنظامی کشته و بیش از 170 تن دیگر زخمی شدند. ائتلاف عربستان در این منطقه طی هفته‌های اخیر پیشروی‌هایی کرده‌اند. حدیده در جنوب غربی یمن، بزرگترین بندر آن کشور در مجاورت دریای سرخ است و بخش اعظم امدادهای انسانی از این طریق وارد یمن می‌شود. نیروهای انصارالله سعی در حفظ بندر حدیده دارند که ورودی اصلی مواد‌غذایی به این کشور در معرض قحطی است. بیش از ۷۰ درصد واردات یمن ازجمله مواد‌غذایی، کالاهای اساسی و تجهیزات درمانی از طریق اسکله‌های این بندر وارد خاک یمن می‌شود.
این وضعیت در شرایطی است که، دو سوم جمعیت ۲۷ میلیون نفری این کشور به کمک‌های خارجی وابسته‌اند و ۸ میلیون نفر نیز در معرض گرسنگی شدید هستند؛ بر این اساس، هرگونه خرابی در شاهراه‌های انتقال کمک‌ها می‌تواند صدها هزار نفر دیگر را به این وضعیت دچار کند. این احتمال داده می‌شود که هزاران تن از ساکنان بندر حدیده و شهرها و روستاهای اطراف آن، شهر را ترک کرده و به کوه‌های اطراف پناه ببرند؛ با این وجود، هر دو طرف نبرد به یکدیگر هشدار داده‌اند که صحنه جنگ را برای یکدیگر به جهنم تبدیل خواهند کرد. پس از آغاز این حمله، استفان دوجاریک، سخنگوی دبیر‌کل سازمان ملل متحد اعلام کرد، در صورت بالاگرفتن درگیری‌ها در حدیده یمن، فاجعه انسانی در این منطقه رخ خواهد داد. دوجاریک افزود: «ما همه روزه نسبت به بحران خطرناک انسانی که یمن با آن مواجه است، هشدار می‌دهیم و تاکید می‌کنیم که اگر درگیری‌ها در حدیده افزایش یابد، بحران انسانی روی خواهد داد و عواقب وخیمی درپی خواهد داشت ».
در همین ارتباط، مارتین گریفیث، فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن، نیز به منظور مذاکره با رهبران حوثی روز دوشنبه 2 ژوئیه وارد صنعاء پایتخت آن کشور شد. نیروهای حامی دولت یمن اعلام کردند که به منظور افزایش شانس موفقیت ماموریت گریفیث عملیات حمله به بندر حدیده را فعلاً متوقف می‌نمایند. سازمان ملل پیش از این از نیروهای ائتلاف درخواست کرده بود که کنترل بندر حدیده را به این سازمان واگذار کنند، درخواستی که با وجود تلاش‌های نماینده سازمان ملل در امور یمن، نافرجام ماند. در چنین وضعیتی منابع دیپلماتیک و سازمان‌های فعال در امور بشردوستانه نیز نسبت به نابودی بندر حدیده به عنوان اصلی‌ترین نقطه ورود کمک برای جنگ‌زدگان یمنی و همچنین به خطر افتادن جان میلیون‌ها انسان در پی حملات و بمباران‌ها هشدار داده‌اند. تخمین زده می‌شود دست‌کم ۲۵۰ هزار نفر در جریان عملیات بزرگ باز‌پس‌گیری بندر حدیده کشته شوند.
هنریتا فور، مدیر اجرایی یونیسف در بیانیه‌ای اعلام کرد: «بیش از ۱۱ میلیون کودک نیازمند کمک‌های بشردوستانه در این کشور جنگ‌زده حضور دارند. از بین بردن این شاهراه، پیامدهای ویران کننده‌ای برای هر یک از آنها به همراه دارد. بدون واردات غذا، وضعیت در کشوری با یکی از بدترین بحران‌های سوء‌تغذیه در جهان، بدتر می‌شود. بدون واردات سوخت که برای پمپاژ آب مهم است، دسترسی مردم به آب آشامیدنی متوقف خواهد شد». تیم‌های یونیسف اعلام کردند، اگر وضعیت امنیتی در این کشور بدتر شود، توان آنها برای پاسخگویی به شدت محدود خواهد شد.
تامر کرولوس، مدیر بخش یمن در سازمان خیریه "کودکان را نجات دهید " نیز در همین رابطه اعلام کرده است: «دست‌کم ۳۰۰ هزار کودک در شهر بندری حدیده در خطر کشته یا معلول‌شدن قرار دارند. خانواده‌ها و کودکانی که نتوانسته‌اند شهر را ترک کنند، در آتش‌سوزی‌ها و گلوله‌باران‌ها گرفتار خواهند شد». او از طرف‌های درگیر خواست تا به وظایف خود تحت قوانین بین‌المللی بشردوستانه عمل کنند و تمام اقدامات احتیاطی لازم را برای حفاظت از کودکان و خانواده‌هایشان در نظر بگیرند. 

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز ضمن انتقاد شدید از تلفات غیرنظامیان در حملات روز 2 اوت نیروهای ائتلاف به بندر حدیده، نسبت به فاجعه‌بار بودن وضعیت در یمن هشدار داد و از تمام طرف‌های درگیر خواست برای حفظ جان غیرنظامیان هر کاری انجام دهند. جوهانس برائر، معاون رئیس دفتر نمایندگی صلیب سرخ در یمن، در این خصوص اعلام کرد، طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه، افراد غیر‌نظامی، پرسنل پزشکی، آمبولانس و تجهیزات پزشکی باید در هر شرایطی مورد محافظت قرار گیرند و کار خدمت‌رسانی پرسنل پزشکی باید تسهیل شود. ماری کلر، سخنگوی این سازمان نیز اظهار داشت، با ادامه وضعیت کنونی به تدریج تخمین میزان فاجعه روی داده در یمن غیرممکن خواهد شد. او درباره آوارگی ده‌ها هزار نفر در بندر حدیده هشدار داد .
در همین ارتباط، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از اقدامات فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن و شروع گفتمان سیاسی در آن کشور حمایت کرد. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «کمیسیون اروپا از ابعاد فاجعه انسانی در یمن به خوبی آگاه است؛ اتحادیه اروپا کمک‌های مالی و جنسی خود را در اختیار نهادهای بشر دوستانه‌ای می‌گذارد که آن را صرف جنگ‌زده‌ها و بیماران در یمن می‌کنند». به گفته وی، ضمن ادامه و تعمیق امداد‌های انسانی به مردم یمن، اتحادیه اروپا از آغاز مجدد گفتمان سیاسی برای یافتن راه‌حل سیاسی برای آن کشور با تمام توان حمایت می‌کند. این اتحادیه ضمن انتقاد شدید از حملات اخیر نیروهای ائتلاف اظهار داشت، بمباران مناطق پرجمعیت و همچنین حملات هوایی در یمن باعث نابودی مدارس، تجهیزات پزشکی، مناطق مسکونی، بازارها، سیستم‌های آب، بنادر و فرودگاه‌ها شده است .
سازمان عفو بین‌الملل نیز در رابطه با بروز فاجعه انسانی در یمن با انتشار بیانیه‌ای در روز 12 ژوئیه خواستار انجام تحقیقات در مورد ادعاهای مطرح شده درباره ناپدید‌شدن‌ها، شکنجه و موارد احتمالی مرگ برخی از بازداشت‌شدگان در زندان‌های تحت کنترل ارتش امارات متحده عربی و نیروهای شبه نظامی متحد آن در جنوب یمن شد. به نوشته آسوشیتدپرس، درخواست این نهاد مدافع حقوق بشر چند ماه پس از آن مطرح می‌شود که این خبرگزاری از اداره یک شبکه مخفی از بازداشتگاه‌هایی در یمن خبر داد که تحت کنترل امارات بوده و موارد متعدد شکنجه و آزار زندانیان در آنها گزارش شده بود.
عفو بین‌الملل در این گزارش تحت عنوان "تنها خدا می‌داند که آیا او زنده است" گزارش‌هایی از نقض فاحش حقوق بشر و موازین بین‌المللی در ارتباط با زندانیان را مستندسازی کرده است، که هنوز مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و احتمالا می‌توانند جنایت جنگی باشند .
گفتنی است با گذشت سه سال از جنگ یمن، حملات ائتلاف عربی تا کنون بیش از ۱۰ هزار کشته و حدود ۲ میلیون آواره بر جای گذاشته است.

مرضیه عزیزیان 

پژوهشگر مسایل حقوق بشر