مهمترین نتایج گزارش کمیسر‌عالی حقوق بشر در سی و نهمین نشست شورای حقوق بشر

سی و نهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل از تاریخ 19 شهریورماه (۱۰ سپتامبر) آغاز شده و تا 6 مهرماه ( ۲۸ سپتامبر) نیز ادامه خواهد داشت؛ این نخستین دوره‌ای است که ریاست آن را خانم میشل باچله، کمیسر عالی جدید شورای حقوق بشر که جایگزین زید رعد‌الحسین شده، بر عهده دارد. در این اجلاس و در نخستین سخنرانی خود در مقام جدید اظهار داشت: «افتخار می‌کنم که در هفتادمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر، به من این ماموریت داده شده تا در کنار دولت‌ها به حمایت از حقوق بشر شهروندان‌شان کمک نمایم». وی اعلامیه جهانی حقوق بشر را متعهد به ارزش‌ها و سیاست‌هایی دانست که منافع عظیمی برای میلیون‌ها نفر به همراه دارد. کمیسرعالی اظهار داشت، همه مردم دنیا دنبال یک برنامه مشترک یعنی حقوق، توسعه پایدار و صلح هستند.
ن مقام ارشد سازمان ملل در رابطه با وضعیت مهاجران با اشاره به 258 میلیون مهاجر در جهان خاطرنشان کرد، افراد همیشه در جستجوی امید و فرصت هستند؛ کشیدن دیوارها عمدتاً ترس و خشم نسبت به جوامع مهاجر را ترسیم می‌کند؛ انکار حقوق اساسی مهاجران از طریق، محدود‌کردن حق درخواست تجدید‌نظر، نادیده‌گرفتن حق عدم اخراج، جداسازی و زندانی‌کردن خانواده‌ها و لغو برنامه‌های ادغام، هیچ‌گاه راه‌حل بلندمدتی ارایه نمی‌دهند و تنها موجب خصومت بیشتر، بدبختی، رنج و هرج و مرج می‌گردند؛ لذا به نفع هر کشوری است که سیاست‌های مهاجرتی خود را برپایه واقعیت تنظیم کند و نه براساس وحشت؛ خانم باچله در ادامه خاطرنشان کرد: «من خودم زندانی سیاسی بودم و دختر یک زندانی سیاسی هستم. من پناهنده بودم. من پزشکی بودم که از ‌جمله برای کودکانی که تجربه شکنجه و ناپدید‌شدن والدینشان را داشتند کار کردم... من صدای قربانیان خواهم بود.»
در این نشست مسایل دیگری همچون، ‌کاهش تأثیر تغییرات آب و هوایی، اقدام برای حمایت از حقوق کودکان، حمایت از حق خدمات بهداشتی و اساسی، حمایت از حق مردم برای آزادی مشارکت در تصمیم‌گیری موضوعاتی که بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارد، اقدام برای ترویج برابری و توسعه اقتصادی پایدار، دسترسی به آموزش عالی و حقوق اقتصادی و اجتماعی، کمک به کاهش ناامیدی، بی‌اعتمادی و افراط‌گرایی خشونت‌آمیز، مطرح شده است. از سوی دیگر موضوعاتی چون، سربازگیری کودکان توسط گروه‌های مسلح، تبعیض، شکنجه، بازداشت‌های غیرقانونی، حقوق سالخوردگان، عدالت انتقالی، وضعیت 258 میلیون مهاجر در جهان و نیز اوضاع حقوق بشر در کشورهای مختلف از جمله سوریه، میانمار، کنگو، اوکراین، لیبی، سرزمین‌های اشغالی فلسطینی، یمن و... مورد بررسی قرار گرفته است. وی در این سخنرانی گزارشی از وضعیت حقوق بشر در 42 کشور جهان را ارایه نمود؛ آنچه در ذیل می‌آید مهمترین موضوعات مطرح شده در خصوص برخی از کشورها است:

ونزوئلا:
در رابطه با وضعیت حقوق بشر در ونزوئلا در این گزارش آمده، تخمین‌زده می‌شود که 2.3 میلیون نفر- تقریبا 7 درصد کل جمعیت- تا 1 ژوئیه از این کشور به علت فقدان غذا یا عدم دسترسی به داروهای مهم و مراقبت‌های بهداشتی، ناامنی و آزار و اذیت سیاسی گریخته‌اند. به گفته وی، در هفته اول ماه اوت بیش از 4000 ونزوئلایی روزانه وارد اکوادور شده‌اند؛ و گزارش شده 50،000 ونزوئلایی نیز در ماه ژوئیه به کلمبیا مهاجرت کرده‌اند؛ و در حال حاضر گزارش شده که 800 ونزوئلایی در حال ورود به برزیل هستند. شمار مهاجرت افراد مسن، زنان باردار، کودکان، از جمله کودکان زیر سن قانونی و افراد با مشکلات بهداشتی از این کشور به شکل بی‌سابقه‌ای در حال افزایش است.

ایالات متحده آمریکا:
در این گزارش در مورد آمریکا نیز آمده، ایالات متحده اقدام ناعادلانه جدا‌شدن کودکان مهاجر از خانواده‌هایشان را متوقف کرده است؛ اما مقامات این کشور هنوز اقدامات لازم را درخصوص جبران خسارت خانواده‌های قربانیان انجام نداده‌اند. به گزارش کمیسرعالی بیش از 500 کودک مهاجر که توسط مقامات آمریکایی از والدینشان گرفته شده‌اند، هنوز به خانواده‌هایشان بازگردانده نشده‌اند. خانم باچله، احتمال زیر پا گذاشتن توافق دولت ترامپ با دستگاه قضایی در این رابطه را محکوم کرد. وی گفت، این نکته که هفته گذشته کاخ سفید اعلام کرده ممکن است دستور دادگاه برای محدودیت ۲۰ روزه جدایی فرزندان مهاجران غیرقانونی از والدین را دیگر اجرا نکند، نگران‌کننده است.

اتحادیه اروپا:
کمیسرعالی در رابطه با اتحادیه اروپا گفت، کشورهای اتحادیه اروپا باید به جهت انجام عملیات جستجوی بشردوستانه و نجات افرادی که از دریای مدیترانه عبور می‌کنند، مورد تشویق قرار بگیرند و باید اطمینان حاصل نمایند که دسترسی مهاجران به پناهندگی و حمایت حقوق بشری از آنها در اتحادیه اروپا تضمین شده است. باچله در ادامه دولت ایتالیا را به عدم اجازه ورود به کشتی‌های نجات سازمان‌های غیردولتی به داخل این کشور متهم کرد و اظهار داشت دولت رم به حقوق انسانی مهاجران بی‌اعتنا است. وی تأکید کرد، در حال حاضر این نوع موضع‌گیری سیاسی و دیگر تحولات اخیر، پیامدهای ویرانگری بر بسیاری از مردم آسیب‌پذیر داشته است. کمیسرعالی افزود، اگرچه تعداد مهاجرانی که از دریای مدیترانه عبور کرده‌اند، کاهش یافته است، اما میزان مرگ و میر افرادی که در شش ماه اول سال جاری از این گذرگاه خطرناک عبور کرده‌اند، افزایش یافته است.
کمیسرعالی خاطرنشان کرد، اولویت بازگشت مهاجران از اروپا، بدون تضمین اینکه تعهدات کلیدی حقوق بشر بین‌المللی مورد تأیید قرار گیرند، نمی‌تواند به عنوان یک پاسخ حمایتی محسوب شود. به گفته وی، دفتر کمیساریا یک تیم را به اتریش برای ارزیابی تحولات اخیر در این منطقه اعزام خواهد کرد. باچله همچنین از اعزام کارکنان این نهاد به ایتالیا برای ارزیابی گزارش‌های مربوط به افزایش شدید اعمال خشونت و نژادپرستی علیه مهاجران، افراد ‌آفریقایی‌تبار و اقلیت روما خبر داد. وی شیوع تکان‌دهنده خشونت‌های اخیر علیه مهاجران در آلمان را نیز نگران‌کننده خواند. کمیسرعالی همچنین تأکید کرد، کمیسیون اتحادیه اروپا اخیراً اعلام کرده لیبی محل امنی برای بازگشت مهاجران نیست. این مقام مسئول اذعان داشت، مهاجران در لیبی همچنان در معرض قتل‌های غیرقانونی، محرومیت از آزادی، شکنجه، خشونت جنسی، کار اجباری، استثمار توسط بازیگران دولتی و غیردولتی، که معاف از هرگونه مجازاتی نیز هستند، قرار دارند و بر این اساس اصلاً پذیرفته نیست که دولت‌ها به عمد این مردان، زنان و کودکان مهاجر را به لیبی بازگردانند. به گفته وی، چشم‌انداز اتحادیه اروپا برای برون‌سپاری مسئولیت خود در اداره مهاجران به کشورهایی با سیستم‌های ناکارآمد حمایتی، نگران‌کننده است؛ لذا مقامات اروپایی باید توجه داشته باشند که احترام به حقوق همه مهاجرین بویژه کسانی که در شرایط آسیب‌پذیرتری قرار دارند، باید تضمین گردد. آنها در درازمدت باید به فکر راه‌حل‌های پایدار باشند. کمیسر‌عالی تأکید کرد، مهاجرت به شدت به رشد اقتصادی و توسعه دیگر جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی کمک می‌کند. جمعیت سالخورده و میزان پایین موالید در اروپا توجه به این مساله را ضروری می‌نماید.

میانمار:
میشل باچله در رابطه با وضعیت میانمار گفت، در این نشست تصمیم دارد تا از یافته‌های تکان‌دهنده کمیسیون تحقیق مستقل بین‌المللی در میانمار سخن بگوید. وی تأکید کرد، در گزارش این کمیسیون موارد متعدد نقض گسترده حقوق بشر و نقض جدی قوانین بین‌المللی بشردوستانه در ایالت‌های کچین، شان و راخین مشاهده شده است. به گفته کمیسرعالی، علاوه بر جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی، شواهد محکمی دال بر نسل‌کشی، کشتار و اخراج اقلیت مسلمان روهینگیا در این سه ایالت رخ داده است. وی افزود، این موضوع که روزنامه‌نگاران مشغول در این کشور که در کار مستند ‌نمودن برخی از قتل‌عام‌های اتفاق افتاده بودند، از سوی مقامات میانمار تحت پیگرد قانونی قرار گرفته‌اند و اکنون به مجازات سختی محکوم شده‌اند، بسیار تکان‌دهنده است؛ آنها باید بلافاصله آزاد شوند. به گفته این مقام مسئول، حملات و آزار و اذیت در راخین ادامه دارد، تاکنون حداقل 12000 پناهنده جدید روهینگیایی به بنگلادش فرار کرده‌اند. براساس گزارش کمیسیون مستقل در ایالت‌های کچین و شان موارد متعددی از اعدام‌های فراقضایی، و قتل‌های غیرقانونی، شکنجه و سایر اشکال بدرفتاری، از جمله علیه کودکان؛ خشونت جنسی؛ دستگیری‌های خودسرانه؛ و کار اجباری، مشاهده شده است. باچله تداوم وضعیت کنونی را نشانگر و نتیجه گریز فرماندهان نظامی از محاکمه و کیفر توصیف کرد. کمیسر‌عالی همچنین از تصمیم دیوان بین‌المللی کیفری برای صالح دانستن خود به منظور رسیدگی به جرایم نظامیان در میانمار استقبال کرد و اظهار داشت، این گام بسیار مهم در جهت پایان‌دادن به عدم ‌مصونیت و رنج عظیم مردم روهینگیا است.

افغانستان:
کمیسرعالی باتوجه به ثبت تلفات غیرنظامیان از سوی دفتر کمیساریا اعلام کرد، از زمان ثبت سیستماتیک شمار قربانیان غیرنظامی در افغانستان از سال 2009 تاکنون، باید گفت تعداد تلفات غیرنظامیان در خشونت‌های جنگی در شش ماهه اول سال 2018 به بالاترین سطح خود رسیده است. وی در خاتمه گفت، ما از تمام احزاب خواستاریم تا ضمن رعایت قوانین بین‌المللی بشردوستانه و حقوق بشری، راه‌حل‌های مناسبی را برای پایان دادن به ده‌ها سال جنگ و خشونت در پیش گیرند.

سوریه:
میشل باچله در مورد وضعیت سوریه اظهار داشت، در سوریه ما عمیقاً نگران عملیات نظامی مداوم در ادلب و مناطق اطراف آن و تأثیر آن بر روی سه میلیون غیرنظامی که در آنجا زندگی می‌کنند، هستیم؛ ما به تمام طرفین درگیر متذکر می‌شویم که آنها باید در انجام عملیات نظامی به شدت به تمام اصول مربوط به حقوق بشر بین‌المللی احترام بگذارند و از هیچ تلاشی برای به حداقل رساندن تأثیر منازعات مسلحانه بر غیرنظامیان و تضمین حفاظت از آنها، ازجمله دسترسی به کمک بشردوستانه دریغ نکنند. کمیسرعالی در ادامه افزود، درگیری مسلحانه در دیگر مناطق این کشور کاهش یافته یا متوقف شده است و حدود 80 درصد جمعیت در حال حاضر در قلمرو تحت کنترل دولت هستند. به گفته وی، ضروری است که اقدامات لازم برای رسیدگی به علل ریشه‌ای درگیری و حقوق همه مردم سوریه صورت گیرد؛ از‌جمله در رابطه با وضعیت میلیون‌ها نفر که زخمی و یا بازداشت شده‌اند، یا افرادی که بواسطه از دست دادن اعضای خانواده خود بر اثر مرگ و یا ناپدید‌شدن رنج می‌برند، یا آنها که دارایی و آینده‌شان ویران شده است، اقدامات لازم باید صورت گیرد. رسیدگی به مسئولیت عاملین این جنایات نیز باید بخشی از برنامه آینده این کشور باشد.

یمن:
کمیسرعالی در مورد یمن نیز اظهار داشت، من از همه گروه‌های درگیر می‌خواهم تا وضعیت موجود را براساس یافته‌های گروهی از کارشناسان برجسته سازمان ملل ارزیابی کنند. باچله افزود، آنها تعدادی از افرادی را که ممکن است مرتکب جنایات بین‌المللی شده باشند را شناسایی کرده‌اند و این فهرست در حال حاضر به صورت محرمانه در دفتر کمیساریا است؛ بر این اساس، بسیار مهم است که تحقیقات بین‌المللی و مستقل درباره اتهامات مربوط به نقض قوانین بین‌المللی بشری و جنایات جنگی ادامه پیدا کند؛ به ویژه در شرایط کنونی که ظاهراً طرفین درگیری برای انجام تحقیقات بی‌طرفانه ناتوان هستند. طبق اعلام وی، بازرسان مستقل ملل متحد، اخیراً با انتشار گزارشی اعلام کردند، عملکرد ائتلاف در جریان جنگ سه ساله یمن به صورت بالقوه "جنایت جنگی" است. باچله در ادامه اشاره کرد: «حمله هوایی به اتوبوس حامل دانش‌آموزان در ماه گذشته شک تکان‌دهنده‌ای بود که طی آن ده‌ها تن از افراد غیرنظامی و کودکان در الحدیده کشته و زخمی شدند. من بیانیه اخیر نیروهای ائتلاف که اشتباه در حمله هوایی به اتوبوس مدرسه را تصدیق کرده بودند، یادآور می‌شوم و اعلام می‌کنم که از نزدیک اقدامات انجام شده از سوی ائتلاف برای پیگیری این مساله و پرداخت غرامت به خانواده‌ها و بازماندگان قربانیان را پیگیری خواهم کرد تا از وقوع این جنایت در آینده جلوگیری شود. کمیسرعالی تأکید کرد، حکم اخیر خاندان سلطنتی سعودی در اعطای بخشودگی به اعضای نیروهای مسلح سعودی برای اقدامات انجام شده در یمن، بسیار نگران‌کننده است.

عربستان سعودی:
در رابطه با وضعیت عربستان در گزارش کمیسرعالی آمده، در عربستان سعودی، سرکوب اخیر مدافعان صلح‌جوی حقوق بشر، به ویژه مدافعان برابری و حقوق زنان، عمیقاً ناراحت‌کننده است. مقامات قضایی عربستان این افراد را به صورت غیرقانونی بازداشت کرده‌اند. در همین ارتباط درخواست دادستانی کل عربستان سعودی برای صدور حکم اعدام برای اسراء الغمغام، نگرانی جدی ماست. به عقیده وی این دستگیری‌ها و دیگر بازداشت‌های خودسرانه فعالان صلح‌جو، به شدت با روح اصلاحات جدید اعلام شده در این کشور منافات دارد. کمیسرعالی در پایان خواستار آزادی این افراد شد.

عراق:
پیرامون وضعیت عراق در این گزارش آمده، عراق به تازگی با یک درگیری مسلحانه روبرو بوده است که در نتیجه آن زندگی میلیون‌ها شهروند ویران شده و بسیاری از مناطق کشور نیز نابود گردیده است. به گفته کمیسرعالی اگر این کشور در نهایت به چرخه‌های تکراری خشونت پایان دهد، با شکست نظامی داعش، می‌تواند روند بازسازی و بهبودی خود را آغاز نماید. وی تأکید کرد، مراقبت از هزاران قربانی جنایات و نقض حقوق بشر و سوء‌استفاده، به ویژه جنایاتی که توسط داعش صورت پذیرفته، و همین‌طور رسیدگی به علل ریشه‌های درگیری، در پیش‌برد این روند و بهره‌مندی از منافع صلح و توسعه، حیاتی خواهد بود. طبق آمار کمیساریا طی دو ماه گذشته، در جریان اعتراضات و افزایش خشونت، در بصره و مناطق دیگر، حداقل 25 نفر کشته و حدود 500 تن زخمی شده‌اند. دولت باید اطمینان حاصل کند که همه افراد بدون تبعیض به خدمات اساسی دسترسی دارند، از‌جمله عدالت و محافظت در برابر خشونت فیزیکی و جنسی. به گفته وی، تنها زمانی که فرایندهای تصمیم‌گیری دربرگیرنده همه بخش‌های متعدد و متنوع جوامع عراق باشد، آنها می‌توانند راه‌حل مسالمت‌آمیز برای چالش‌های این کشور در پیش گیرند.

بحرین:
در خصوص وضعیت بحرین نیز در این گزارش آمده، در بحرین تعداد زیادی از موارد لغو شهروندی به کمیساریا گزارش شده است. قوانین حاکم بر چنین اقداماتی باید مطابق با تعهدات بحرین تحت قوانین بین‌المللی باشد. تمام مدافعان حقوق بشر نیز که در حال حاضر به طور خودسرانه دستگیر شده‌اند، باید آزاد شوند.

سرزمین‌های اشغالی فلسطین:
کمیسرعالی در مورد وضعیت فلسطین اشغالی نیز بر این باور است، با ادامه اشغال اراضی فلسطین، چشم‌انداز صلح و احترام به حقوق بشر تضعیف می‌گردد. وی بحران حقوق بشر در غزه را ناشی از محاصره 11 ساله اسرائیل و افزایش تداوم جنگ‌ها در این منطقه دانست. به گفته وی، شمار زیاد تلفات و جراحات فلسطینی‌ها در تظاهرات اخیر، نگرانی‌های جدی را در مورد استفاده بیش از حد از زور از سوی نیروهای اسرائیلی مطرح می‌کند. باچله تأکید کرد، در کرانه غربی، از جمله شرق بیت‌المقدس، شهرک‌سازی اسرائیل که طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه غیرقانونی است، همچنان ادامه دارد و محدودیت های شدیدی بر آزادی تردد فلسطینی‌ها اعمال می‌گردد. به گفته وی، نگرانی جدی در حال حاضر تخریب روستای "خان الاحمر" در کرانه باختری رود اردن از سوی رژیم اسرائیل است.

چین:
خانم باچله وضعیت اقلیت قومی- مذهبی مسلمانان اویغور در استان سین‌کیانگ چین را "عمیقا نگران‌کننده" خواند و خواستار احترام به حقوق آنها شد. وی تأکید کرد، در ماه‌های گذشته گزارش‌‌های تکان دهنده‌ای درباره بازداشت مسلمانان اویغور و انتقال آنها به کمپ‌های بازپروی دولتی منتشر شده است. به گفته کمیسرعالی، گزارش‌های معتبری به دست آورده است که بر اساس آنها دست‌کم یک میلیون مسلمان چینی خودسرانه بازداشت و به این اردوگاه‌ها منتقل شده‌اند. ناظران حقوق بشر می‌گویند دولت چین در مراکز بازپروری، با مجبور کردن بازداشت شدگان به اعمالی نظیر خوردن گوشت خوک و مشروبات الکلی از آنها "اسلام‌زدایی" می‌کند.

ایران:
در بخشی از این گزارش در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران نیز آمده، گفتگوی ایران با دفتر کمیساریا و تقویت همکاری با سازوکارهای بین‌المللی حقوق بشر، همراه با اصلاحات اخیر در قانون مواد‌مخدر، که به موجب آن مجازات اعدام برای تعدادی از جرایم موادمخدر را لغو می‌کند، جای خشنودی است. وی اعلام کرد، دولت باید اطمینان حاصل کند که بررسی همه پرونده‌ها شفاف همراه با عمل به تعهدات قانونی است. به گفته وی، ادامه استفاده از مجازات اعدام برای متخلفین نوجوان بسیار ناراحت‌کننده است و باید در هر شرایطی ممنوع شود و احکام آن دسته از نوجوانانی که در حال حاضر در شرف اعدام قرار دارند، باید تغییر داده شود. وی از اعدام سه زندانی کرد در هفته اخیر و بازداشت جمعی از مدافعان حقوق بشر و وکلای دادگستری ابراز نگرانی کرد(۱).

1- https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23518&LangID=E