مصاحبه‌های اختصاصی: تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با پروفسور کن کانکا، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی «دانشگاه آمریکایی» با موضوع تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر.
به نظر بسیاری از دولت‌ها و ملت‌ها، بحران آب و هوا مشکلی برای آینده است و موضوع فوری‌ای نیست که پیامدهای فوری برای ما داشته باشد. اما از سوی دیگر به نظر می‌رسد این دیدگاه هشدار مقامات سازمان ملل متحد در خصوص اینکه تغییرات اقلیمی بزرگترین تهدید برای حقوق بشر نسل ما را به دنبال دارد نادیده انگاشته است. عواقب تغییرات آب و هوایی آنقدر عظیم است که در حال حاضر نیز خسارات سنگینی را به جوامع مختلف وارد نموده است. این خسارات برای گروه‌های آسیب‌پذیرتر که منابع اندکی برای محافظت از خود به خصوص در برابر آسییب‌های ناشی از گرم شدن کره زمین، افزایش سطح آب دریا، طوفان‌های ویرانگر و آتش سوزی‌های وسیع دارند، فاجعه‌بار است. به طور دقیق‌تر، ارزش دارایی‌های مالی جهانی در معرض خطر، ناشی از تغییرات آب و هوایی توسط دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی لندن رقمی معادل 2.5 تریلیون دلار برآورد شده است. بلایای طبیعی در حال حاضر سالانه 18 میلیارد دلار برای کشورهای دارای درآمد کم و متوسط هزینه دارد و به طور کلی 390 میلیارد دلار خسارت به خانوارها و شرکت‌ها وارد می‌کند. این در حالی است که اندیشکده ابتکار سیاست آب و هوا گزارش داده که مجموع هزینه‌های جهانی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی در سال 2017 بالغ بر 510 تا 530 میلیارد دلار بوده است که به گفته کارشناسان این رقم برای مبارزه با تغییرات گسترده آب و هوایی ناچیز است.
یکی از اهداف مشترک جامعه بین‌المللی، که در توافقنامه پاریس نیز برآن تصریح شده است، کاهش دو درجه‌ سانتیگرادی دمای جهان در قرن 21 و تلاش برای دستیابی به ابزارهای محدود کردن این افزایش دما تا 1.5 درجه سانتیگراد است. در صورت تحقق این هدف که مستلزم عزم و اراده جهانیست، تعداد افرادی که در معرض امواج شدید گرما قرار دارند به 420 میلیون نفر کاهش می‌یابد، و همچنین بین 184 تا 270 میلیون نفر در جهان کمتر تحت تأثیر کم آبی قرار خواهند گرفت. در واقع، نتیجه نهایی اجرای این برنامه‌ها فقر کمتر، مهاجرت اجباری کمتر و نقض حقوق بشر کمتر را درپی خواهد داشت. با توجه به توضیحات فوق و رابطه غیرقابل انکار حقوق بشر و تغییرات اقلیمی، سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه با پروفسور کن کانکا استاد روابط بین‌الملل در دانشکده خدمات بین‌المللی دانشگاه آمریکایی نمود. پروفسور کانکا عضو گروه مشاوره تخصصی برنامه محیط زیست ملل متحد در حوزه تعارض و ایجاد صلح بوده و برنده جایزه سال 2017 صلح زیست محیطی المومین است که به رهبران فکری که بر روی تعامل بین تغییرات محیطی، درگیری و صلح فعالیت می‌کنند، تعلق می‌گیرد. او همچنین تحقیقاتی نیز در خصوص پیامدهای تغییرات آب و هوایی بر حقوق بشر داشته است.

در این گفتگو نماینده سازمان دفاع از قربانیان خشونت سعی نمود تا نظرات ایشان را در مورد موانع موجود در زمینه کنترل قوی محیط زیست، تأثیرات تغییرات آب و هوایی بر جوامع و همچنین چالش‌های زیست محیطی پیش روی جامعه جهانی و راه‌کارهای جلوگیری از نقض حقوق بشر،را جویا شود که در ذیل خلاصه‌ای از این گفتگو آورده شده است.

با توجه به اینکه در مواردی رشد و توسعه خود یکی از عوامل تخریب محیط زیست محسوب می‌شود، از ایشان در خصوص اینکه چگونه می‌توان دولت‌های جهان، به ویژه دولت‌های متکی به تولید و صادرت سوخت‌های فسیلی و همچنین فعالیت‌های صنعتی آلاینده برای توسعه را متقاعد نمود که به نفع محیط زیست سیاست‌هایی را اتخاذ کنند، سوال شد. پروفسور کانکا اظهار داشت که توسعه و رشد نظام اقتصادی غالب کنونی در واقع یک مشکل تلقی می‌شود. تغییرات آب و هوایی، قرار گرفتن در معرض سموم، آسیب به منابع آب و نابودی تنوع زیستی از جمله عواقب این نظام اقتصادی محسوب می‌شود. با درنظر داشتن سطح کیفیت زندگی مردم، من بر این باورم که چالش پیش‌رو چالشی دوگانه است. اول اینکه ما باید ایده توسعه پایدار را با بهبود استانداردهای زندگی مردم و کاهش اثرات مخرب عملکرد اقتصادی فعلی به واقعیت تبدیل کنیم. دوم، باید تعادل مناسب، یعنی"مسئولیت مشترک اما متمایز" را بین ملت‌ها پیدا کنیم. در حقیقت این واقعگرایانه و اخلاقی نیست که از مردم بسیار فقیر انتظار داشته باشیم از منابع طبیعی که در دسترس آنهاست استفاده نکنند. اما به طور مشابه، این موضوع نیز واقعگرایانه یا اخلاقی نیست که فکر کنیم می‌توانیم مسیر فعلی استفاده از روش‌های پراسراف و تخریب‌کننده محیط زیست را ادامه دهیم.
با توجه به اینکه در حوزه آلودگی زیست محیطی نقش و تأثیر کشورهای صنعتی بسیار برجسته می‌باشد، به نحوی که تنها پنج کشور صنعتی در جهان مسئول 61 درصد از انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای هستند، پروفسور کانکا ضمن تأیید این مطلب اذعان می‌دارد که ما برای کاهش این مشکل نیاز به راهبردی سه بخشی داریم: اول، ما باید راه‌هایی را برای تقویت نهادهای چندجانبه و شیوه‌های چندجانبه بیابیم. بیشتر کارهای من روی راه‌هایی برای تقویت ظرفیت سازمان ملل متحد برای ایفای نقش مؤثرتر در چالش‌های زیست محیطی جهانی متمرکز شده است. دوم، ما باید ائتلاف افرادی را در سراسر مرزها تقویت کنیم که برای آینده‌ای پایدارتر تلاش می‌کنند. به عنوان مثال کسانی که تلاش دارند از طریق شیوه‌های جدید افزایش غذا، اشکال غیرمتمرکز انرژی تجدیدپذیر، حفاظت از آب و سایر اقدامات ضروری را گسترش دهند. سوم، زمان آن فرا رسیده است که حقوق بشر را در یک محیط امن و سالم به رسمیت بشناسیم، تا حقوق افراد بتواند به نیرویی قدرتمندتر برای شروع تغییر وضع موجود تبدیل شود. وی همچنین اظهار می‌دارد که باید شرایط محیط زیستی را به حقوق بشر گره بزنیم. ما باید حق مردم در اینکه در معرض اشکال مختلف آسیب محیط زیستی قرار نگیرند، فارغ از اینکه کجا زندگی می‌کنند و میزان درآمدشان چه قدر است را تقویت کنیم.
در خصوص مسئله آب نیز پروفسور کانکا معتقد است که تنش‌های آبی در حال افزایش هستند. اما جنگ‌های آبی نیز لزوماً اجتناب‌ناپذیر نیستند. به اعتقاد ایشان در جهان امروز، همکاری بیشتری بر سر آب وجود دارد تا نزاع، و استراتژی‌های مشارکتی می‌توانند شرایطی را برای استفاده هوشمندانه‌تر از آب فراهم کنند که در آن صورت همگی از آن منتفع خواهند شد تا اینکه بخواهند بر سر منابع محدود به جنگ بپردازند.
ایشان در زمینه استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر نیز می‌گویند: «من به آینده‌ انرژی خورشیدی و انرژی بادی خوشبین هستم. اینجا در ایالات متحده، انرژی باد اکنون از لحاظ اقتصادی به عنوان راهی برای تولید برق،‌ رقابتی شده است و انرژی خورشیدی هم در حال نزدیک شدن به آن است چرا که پیشرفت‌هایی در زمینه‌ سیستم‌های ذخیره‌ باتری صورت گرفته است. چالش خلاص شدن از سوخت‌های فسیلی، فنی یا اقتصادی نیست بلکه بیشتر سیاسی است. ما باید سازوکار حقوقی را ایجاد کنیم که به واسطه آن نیروگاه‌های کوچک بتوانند مازاد برقی را که تولید می‌کنند، آسان‌تر در شبکه‌ ملی توزیع برق به فروش برسانند.» وی ادامه می‌دهد: «در سطح جهانی، دولت‌های زیادی را دیده‌ایم که پشت بی‌عملی دیگر دولت‌ها پنهان شده‌اند و از آن به عنوان بهانه‌ای برای اقدام نکردن در زمینه مبارزه با تغییرات اقلیمی استفاده می‌کنند. فشار برای تغییر در سیاست‌های دولتی باید از درون ملت‌ها شروع شود. مردمان بیشتری امروز اثرات تغییرات اقلیمی را در زندگی‌های خود احساس می‌کنند.»

در پایان از ایشان سئوال شد که چگونه اقدامات اجباری یکجانبه، در قالب تحریم‌های اقتصادی، کشورها را از توسعه فناوری های سبز محروم می‌کند و این اقدامات تا چه حد بحران زیست محیطی در کشورهای مورد نظر را تشدید می‌کند؟ وی در پاسخ به این سئوال اظهار داشت: «من معتقدم که تحریم‌های اقتصادی اعمال شده توسط دولت‌ها ابزار مؤثر و مثبتی در سیاست‌گذاری بین‌المللی محیط زیستی نمی‌باشند چرا که به شکل عادلانه و متوازنی اجرا نمی‌شود و می‌تواند در همکاری‌های سیاسی که در این زمینه‌ها به آن نیاز داریم،‌ بسیار مضر باشد.»

برای مطالعه متن کامل مصاحبه به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.