فرهنگ‌سازی و زندان‌زدایی دو عامل اصلی پیشرفت

امان الله قرایی مقدم می گوید، قوانین کشور ما بیشتر زاجره است و برای همه جرایم مجازات‌های تنبیهی زندان و جریمه و شلاق تعریف شده است در حالی که قانون در برخی جوامع از حالت تنبیهی گذر کرده و بیشتر ترمیمی شده است، یعنی همان زندان‌زدایی و کاری که آیت‌الله شاهرودی رئیس سابق قوه قضائیه قصد انجام آن را داشت.ما در کشور بیش از ٢٢٠‌هزار زندانی داریم که بالغ بر چندین میلیارد هزینه نگهداری دارد. فارغ از هزینه‌ای که به این واسطه به جامعه تحمیل می‌شود این سؤال مطرح می‌شود که زندانی شدن مجرمانی که امنیت عمومی را به مخاطره نمی‌اندازند چه ثمراتی دارد؟ آن هم در زندان‌هایی که مجرمان جرایمی را آموزش می‌ببینند که پیش از آن از وجودشان بی‌خبر بوده‌اند.اقدامات فرهنگی جایگزین حبس و حکم به خرید و مطالعه کتاب برای یک زندانی، در راستای همان هدف زندان‌زدایی است که حدود 12 سال پیش در کشور ما مطرح شد.ابتکار قاضی خوش‌ذوق گنبدی علاوه بر اثرات اقتصادی ثمرات فرهنگی بسیار خواهد داشت، یکی از دستاوردهای این اقدام بالا رفتن میزان مطالعه در کشور است و دیگر پیامد آن متنبه شدن فرد خطاکار به لحاظ ذهنی و فکری است، چرا که با زندان و شلاق نمی‌توانیم کسی را اصلاح کنیم بلکه باید فکر و ذهن او را عوض کنیم.علم جامعه‌شناسی بر زندان‌زدایی و جایگزینی حقوق ترمیمی تأکید دارد. جرم‌های سنگین را که قابل گذشت نیست و موجب شیوع می‌شود نمی‌توان با چنین اقداماتی جبران کرد ولی جرم‌های سبک را می‌شود با فرهنگ‌سازی اصلاح کرد. جامعه‌شناسی می‌گوید تأدیب، اصلاح و واقف کردن فرد خطاکار به اشتباه خود و آگاه ساختن ذهن او بهتر از زندان و شلاق است. اصولاً فرهنگ‌سازی و زندان‌زدایی عامل پیشرفت است. منظور از فرهنگ به سوی خدا رفتن است. «فر» به معنای بالا و «هنگ» به معنای کشیدن
و رفتن است.
فرهنگ‌سازی یعنی تغییر ذهن و این همان اصلی است که مارکس وبر بر آن تأکید دارد و همان عقیده‌ای است که مولوی مطرح کرده است «ما درون را بنگریم و حال را.» تا زمانی که ذهن تغییر نکند نباید چشم انتظار تغییر و تحول بود. ابتکار قاضی گنبدی در راستای تغییر ذهنیت و الگوی ذهنی‌ مجرمان است.
در پایان ایران به نقل از این جامعه شناس می افزاید، به طور حتم صدور چنین احکامی مزیت بازدارندگی را هم دارد. ذهن که تغییر کرد خودکنترلی تغییر می‌کند و به تبع آن جرم کاهش می‌یابد همان جریانی که در ماه مبارک رمضان و دهه اول محرم اتفاق می‌افتد و آمار جرم و دزدی کاهش می‌یابد. فرهنگ‌سازی ذهن را تغییر می‌دهد و اصلاح می‌کند و ذهن که اصلاح شد رفتار و بینش اصلاح می‌شود. پس مهم‌ترین عامل تغییر نگرش و ذهن است که با مجازات‌هایی مانند حبس، شدنی نیست. دیگر مزیت احکام جایگزین نقش هدایتگر آن است و خود مجرمان به عنوان یک نیروی بازدارنده عمل خواهند کرد.