رشد زبان فارسی در انگلیس

در ادامه مذاکرات هسته‌ای، سرانجام اول شهریور ١٣٩٤ سفارت انگلیس در ایران بازگشایی شد. سفر وزیر خارجه، فیلیپ هاموند به تهران نشان‌دهنده گرم‌شدن روابط متقابل بود. هاموند نه‌فقط اولین وزیر خارجه انگلیس است که در ١٠ سال گذشته به ایران سفر کرده، بلکه با وزیر نفت ایران هم ملاقات کرده است. آن روز تابستانی منافع اقتصادی انگلیس در رابطه با ایران برای همه کاملا مشخص شد. از طرف دیگر ایران به امید جذب سرمایه‌گذاری برای درآمدن از چاله رکود اقتصادی و اشتغال‌زایی، از بهبود روابط پشتیبانی کرد. اما در کنار این همه روابط اقتصادی خام و واضح، آیا تصویر ایران در خود انگلیس عوض شد؟ و از این مهم‌تر، آیا روابط نزدیک‌تر منجر به رشد قدرت نرم ایران در این کشور قدرتمند اروپایی شد؟ به ‌عنوان دانشجویی که بیش از سه سال در دانشگاه لندن به تحصیل زبان فارسی مشغول بودم، افزایش حضور ایران و زبان رسمی آن کشور، مشخصا احساس می‌شد. موقعی که درسم را در مقطع لیسانس به پایان رساندم، ‌غیر از من فقط سه نفر دیگر به یادگیری این زبان مشغول بودند. اکنون، یعنی سه سال بعد، تعداد دانشجویان در همان کلاس به حدود ١٠ نفر رسیده است. آماری هم که از دانشگاه کمبریج گرفته‌ام این روند را نشان می‌دهد. در سال ١٣٩٠-٩١ فقط شش دانشجو در کمبریج در حال خواندن زبان فارسی بودند. در سال ١٣٩٢-٩٣ این تعداد به ١٢ نفر افزایش یافته بود و در سال جاری این کلاس ٢٠ دانشجو دارد! این فرایند هم فقط متعلق به فارسی است. زبان ترکی استانبولی که در خاورمیانه به اندازه فارسی رواج دارد، به این حد رشد تقاضا نداشته و درواقع بر عکس، روند نزولی داشته است. برای اولین‌بار هیچ‌کدام از دانشجویان ارشد در رشته خاورمیانه‌شناسی در دانشگاه آکسفورد کلاس ترکی را انتخاب نکرده‌اند. به ‌جای آن همه در کلاس فارسی یا عربی ثبت‌نام کردند. ضمن رشد زبان فارسی در کمبریج، این دانشگاه این‌بار کلاسی برای یادگیری زبان ترکی برگزار نکرده است. با درنظرگرفتن فراگیری نسبی عربی و فارسی در منطقه، حتی می‌توان گفت فارسی این‌روزها از عربی میان دانشجویان محبوب‌تر است: وضعیتی که شاید از زمان قبل از انقلاب اسلامی در دانشگاه‌های اروپایی رخ نداده است. دانشگاه سواس که به خاطر فراوانی و تنوع کلاس زبان شهرت یافته است، اخیرا با مشکلات مالی مواجه بوده است و با قصد صرفه‌جویی در بودجه، فهرست طویلی از زبان‌هایی را که متقاضی کافی نداشته‌اند و حذف خواهند شد منتشر کرد. اگر هم ایران در سال‌های گذشته در این فهرست قرار گرفته باشد، این روزها فارسی جزء این فهرست نیست. بر عکس، استادان این دانشگاه امیدوارند به‌زودی دانشجویان خود را به ایران بفرستند تا امکان داشته باشند در یکی از نهاد‌های تحصیلی این کشور ثبت‌نام کنند و تجارب غنی و آموزنده‌ای به دست بیاورند. در بلندمدت، قدرت نرم ایران در انگلستان و بقیه اروپا امکان تحول جایگاه ایران را در غرب ایجاد می‌کند. شاید حتی بیشتر از روابط اقتصادی، روابط گسترده‌تر در زمینه‌های اجتماعی و تحصیلی می‌تواند باعث تغییر تفکرات و ایجاد مراودات حسنه متقابل شود. بنابراین می‌توان به آینده امید داشت که نسل جدید جوانان اروپایی نسبت به نسل‌های پیشین، درک و مفهوم عمیق‌تری از جامعه، فرهنگ و مردم ایران دارند و به ‌جای رقابت، دنبال همکاری دوستانه با ایران خواهند بود.
* دانشجوی دکترای دانشگاه آکسفورد

روزنامه شرق