طعم زندگی مستقل برای کودکان بهزیستی

به گزارش ایرنا، کودکان در خانواده های معمولی اگر در سنین بزرگسالی بخواهند از خانواده خود جدا شده و زندگی مستقل داشته باشند معمولا ازدواج می کنند و می روند، درحالیکه برای کودکان بهزیستی، زندگی مستقل، معنا و طعم دیگری دارد.
سالانه حدود 800 تا 900 کودک از مراکز نگهداری کودکان بهزیستی ترخیص می شوند.
تعدادی از این کودکان به عنوان فرزند خوانده پذیرفته می شوند اما تعدادی دیگر برای زندگی مستقل ترخیص می شوند.
زندگی مستقل آنان نیز با زندگی مستقل کودکان و جوانان معمولی فرق دارد؛ زندگی که جای خیلی از افراد و امکانات و حمایت های عاطفی در آن خالی است.

** ترخیص در 19 سالگی
حسین یکی از هزاران کودک بهزیستی است که سه ماه پیش از مرکز بهزیستی ترخیص شد.
او که اکنون 19 سال دارد در گفت وگو با خبرنگار ایرنا از دوران کودکی خود در مرکز نگهداری کودکان و شرایط کنونی دوران ترخیص خود می گوید.
والدین حسین وقتی او 10 سال بیشتر نداشت، جان خود را از دست می دهند و خواهران حسین نزد عموی خود می مانند اما حسین به مرکز نگهداری کودکان بهزیستی منتقل می شود.
وی درمورد مرکزی که در آنجا نگهداری می شد، می گوید: شرایط مراکز نگهداری کودکان بهزیستی به گونه ای بود که آدم تنبل می شد، خانواده بهتر است.
حسین ادامه می دهد: اکنون خواهرانم ازدواج کرده اند و من نزد آنان به شهر نیشابور رفته ام؛ تازه سه ماه است که ترخیص شده ام و باید ابتدا به خدمت سربازی بروم.

** چشمم به پول دیگران نیست
وی اضافه می کند: حرفه کابینت سازی را نزد شوهرخواهرم فراگرفتم و می خواهم بعد از سربازی، آن را ادامه دهم.
حسین برخلاف کودکان دیگر که تا آخرین لحظه استقلال و حتی بعد از آن از سوی خانواده خود چشم کمک مالی دارند، انتظار چندانی از خانواده بهزیستی خود ندارد.
وی می گوید: اگر بهزیستی، کمک های مالی کند تا زندگی مستقل بهتری داشته باشم، خوب است اما اگر کمک نکند هم ناراحت نمی شوم. اگر چشمم به پول دیگران باشد که نمی توانم زندگی کنم.
حسین در هر چند جمله خود اسم «خانم توانا» مددکار مرکز نگهداری کودکان را می برد که به او خیلی کمک کرده است.
وی می گوید: هنگامی که می خواستم ترخیص شوم، از قبل همه چیز هماهنگ شده بود و اضطراب خاصی نداشتم اما برخی دوستانم که در بیرون از بهزیستی، خانواده ای نداشتند کمی نگران بودند.

** طعم زندگی مستقل با 7 میلیون تومان
سحر یکی از دیگر از هزاران کودک بهزیستی است که مادرش را در هفت سالگی از دست می دهد و هنگامی که وارد مقطع تحصیلی اول دبیرستان می شود به دلیل اعتیاد اعضای خانواده به مرکز نگهداری کودکان بهزیستی منتقل می شود.
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا می گوید: حدود سه سال پیش در سن 20 سالگی از مرکز نگهداری کودکان بهزیستی ترخیص شدم.
اغلب دختران مراکز نگهداری کودکان بهزیستی هنگام ازدواج از این مراکز، ترخیص می شوند اما سحر ازدواج نکرده و حالا طعم زندگی مستقل را احساس می کند.
او می افزاید: هنگام ترخیص از سوی سازمان بهزیستی به من هفت میلیون تومان کمک بلاعوض شد که شانس آوردم و دو میلیون تومان دیگر بهزیستی به من کمک کرد و پول من شد 9 میلیون تومان.
سحر که در دانشگاه، رشته حسابداری خوانده است، اضافه می کند: با کمک مالی دوستانم و مقدار پول ماهانه که در بهزیستی پس انداز کرده بودم، پولم را به 20 میلیون تومان رسانده و یک خانه رهن کردم چون اگر می خواستم با پول کمتری خانه رهن کنم باید در نقاط دور تهران خانه می گرفتم و همه پولم را صرف کرایه حمل و نقل برای رسیدن به دانشگاه و محل کارم می دادم.
وی می افزاید: سازمان بهزیستی نیز تا یک سال بعد از آن، مقرری ماهانه 125 هزار تومان به من پرداخت می کرد.

** از داشتن دو شغل تا افسردگی
سحر می گوید: اکنون در دو محل شامل یک مطب و یک درمانگاه کار می کنم و حقوق دو شغل من بیش از 900 هزار تومان می شود.
وی ادامه می دهد: هنگام ترخیص از مرکز نگهداری کودکان خیلی اضطراب و استرس داشتم و مگر می شود نگران نبود.
سحر می افزاید: هنگامی که مستقل شدم، اوضاع روحی ام خیلی بد بود، افسردگی گرفته بودم، تنها بودم و دوست نداشتم بیرون بروم و حتی تا چهار ماه، این وضعیت ادامه داشت اما با کمک حامی خود و یکی از اقوام، روحیه خود را به تدریج به دست آوردم.
وی خاطرنشان می کند: اوایل زندگی مستقل خیلی سخت بود اما باید عادت کنیم.
سحر می افزاید: بهتر است سازمان بهزیستی از کودکان ترخیصی، حمایت های بیشتری کند و بطور مثال به افرادی مانند من که شغلی با بیمه داریم و می توانیم اقساط وام را پرداخت کنیم، وام هایی را اختصاص دهد.
وی تصریح می کند: مسکن و شغل دو مشکل اساسی کودکانی است که می خواهند از مراکز نگهداری کودکان ترخیص شوند و بهتر است سازمان بهزیستی نیروهای خود بطور مثال نیروهای مورد نیاز برای شیرخوارگاه ها را از میان همین کودکان انتخاب کند و مربیان کودکان از همان کودکان بهزیستی باشند.

** حمایت های بهزیستی از کودکان چیست؟
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی درباره حمایت هایی که بهزیستی از کودکان می کند، می گوید: کل هزینه تحصیل بچه ها از ابتدای ورود آنان به مراکز نگهداری کودکان بهزیستی تا پایان دانشگاه در مقطع دکترا با این سازمان است.
حبیب الله مسعودی فرید در گفت وگو با خبرنگار ایرنا می افزاید: برای ازدواج این کودکان به آنان کمک می کنیم و درمان و بسیاری از کارهای دیگر را برای این افراد انجام می دهیم.

** 18 سالگی، حداقل سن برای ترخیص است
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: ترخیص کودکان از مراکز نگهداری در 18 سالگی نیست، شاید سال های قبل گاهی اوقات کودکان در سن 18 سالگی با هزینه اندکی ترخیص می شدند اما اکنون - از دو تا سه سال قبل - ، 18 سالگی حداقل سن برای ترخیص است.
مسعودی فرید خاطرنشان می کند: یکی از مولفه های ترخیص کودکان از مراکز نگهداری، سن 18 سالگی است اما چند مولفه دیگر نیز وجود دارد. بطور مثال کودکان برای ترخیص باید شغل و درآمد داشته باشند و حرفه ای یاد بگیرند یا اینکه مهارت های اجتماعی کسب کرده باشند.

** ترخیص کودکان بهزیستی بازنگری می شود
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: اکنون چند ماه است که در حال بازنگری اساسی موضوع ترخیص کودکان این سازمان هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: آماده سازی کودکان مراکز نگهداری بهزیستی برای ترخیص باید از حدود یک تا دو سال قبل یعنی از 15 یا 16 سالگی آغاز شود.
وی خاطرنشان می کند: باید مهارت های زندگی را به این کودکان آموزش دهیم و آنان را برای زندگی مستقل آماده کنیم.

** خانه های مستقل، مآمنی برای کودکان ترخیص شده
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: کودکان بهزیستی باید بتوانند از 18 سالگی وارد خانه های مستقل شوند. خانه های مستقل، خانه هایی هستند که چهار تا پنج کودک با هم زیر نظر یک مربی زندگی می کنند تا بتوانند برای زندگی مستقل آماده شوند.
وی خاطرنشان می کند: این خانه ها از سوی بهزیستی در اختیار این کودکان قرار می گیرد.
معاون سازمان تامین اجتماعی تاکید می کند: خروج کودکان از مراکز بهزیستی، شاخص هایی دارد که سن به هیچوجه ملاک نیست یعنی ممکن است کودکی در سن 22 سالگی از مراکز ترخیص نشود.

** ضرورت ایجاد و گسترش پانسیون ها برای کودکان 18 سال به بالای بهزیستی
وی می گوید: در حال کار کردن روی مدل ایجاد پانسیون هایی برای کودکان 18 سال به بالای مراکز نگهداری کودکان این سازمان هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: کودک 19 یا 20 ساله را نمی توانیم در کنار کودکان با سن کمتر نگهداری کنیم زیرا ممکن است کودکان کوچک تر و با سن کم در این شرایط دچار آسیب شوند.
وی خاطرنشان می کند: پس این کودکان بعد از سن 18 تا 19 سالگی باید وارد مراکز دیگری شوند که مراکز پانسیون مانند مدنظر است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: کودکان ترخیصی از مراکز نگهداری در این پانسیون ها می توانند برخی کارهای خانه را خود انجام دهند.
مسعودی فرید تصریح می کند: تعداد این پانسیون ها اکنون خیلی کم است و شاید در سراسر کشور پنج تا شش مرکز بیشتر نداشته باشیم. این پانسیون ها طی دو سال گذشته ایجاد شده اما نیاز است گسترش یابند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: یکی از محدودیت های ما در این زمینه محدودیت های اعتباری است. باید از ظرفیت خیرین استفاده کنیم و اعتبارات بیشتری از سازمان مدیریت بگیریم.

** تایید برخی مشکلات درمورد ترخیص کودکان
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با تایید برخی مشکلات در زمینه ترخیص کودکان 18 سال به بالا مراکز این سازمان می افزاید: اشکالاتی در این کار وجود دارد.
بعد از ترخیص، وضعیت این نوجوانان تا پنج سال پیگیری می شود اما روش پیگیری وضعیت آنان نیز در حال بازنگری است.
وی ادامه می دهد: شرایط باید بگونه ای باشد که حتی بعد از پنج سال هم اگر مشکلی برای این کودکان پیش آمد، بتوانند نزد بهزیستی بازگشته و از حمایت های ما استفاده کنند زیرا خانواده این کودکان هستیم و باید این ارتباط برقرار شود.

** تمایل بیشتر پسران برای داشتن زندگی مستقل
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: دختران معمولا تا هنگام ازدواج در مراکز نگهداری کودکان باقی می مانند و چندان محدودیتی در این زمینه ندارند.
مسعودی فرید می افزاید: پسرها حتی اگر سربازی بروند و بیایند می توانند در مراکز نگهداری باقی بمانند اما بیشتر پسرها تمایل دارند که بعد از 19 سالگی وارد زندگی مستقل شوند.

** 20 میلیون پول و یک زندگی مستقل
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به کمک های بلاعوض برای دختران و پسران بالاتر از 18 سال که می خواهند از مراکز نگهداری کودکان ترخیص شوند، تصریح می کند: تا قبل از سال 90، پولی به این کودکان داده نمی شد و خود مراکز استانی باید نوجوانان بالای 18 سال را برای زندگی مستقل حمایت می کردند. اما با بررسی ها، متوجه شدیم که مراکز استانی برای این کار بودجه کافی ندارند.
وی خاطرنشان می کند: ارائه کمک بلاعوض به این کودکان را با سه میلیون تومان آغاز کردیم که این مبلغ را به هفت میلیون تومان افزایش دادیم و سال گذشته این رقم به 14 میلیون تومان رسید.
مسعوید فرید ادامه می دهد: در نظر است سال آینده 20 میلیون تومان کمک بلاعوض به این کودکان داشته باشیم. این مساله به آن معنا است که رقم کمک بلاعوض ما از سال 90 تا 95 از سه میلیون به 20 میلیون تومان افزایش یافته یعنی 600 درصد افزایش داشتیم اما این میزان هنوز کافی نیست.

** مساله پول نیست
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: هرچند ارائه کمک های بلاعوض از اهمیت بسزایی برخوردار است اما توجه به این نکته مهم است که برای استقلال زندگی کودکان، فقط پول کافی نیست.
مسعودی فرید این سئوال را مطرح می کند که آیا ما حاضر هستیم به کودکان 19 تا 20 ساله خود، 20 تا 50 میلیون تومان پول بدهیم و به آنان بگوییم برو تنها زندگی کن؟، سپس خاطرنشان می کند: چیزهای دیگری نیز برای این کودکان لازم است که حتی شاید مهمتر از پول باشد. بطور مثال این کودکان باید بتوانند با بهره گیری از مهارت های زندگی، ارتباطات اجتماعی برقرار کنند. کسی آنان را فریب ندهد. مورد آزار کسی قرار نگیرند. شغل داشته باشند.

** ارائه آموزش های چندوجهی به نوجوانان بالای 18 سال بهزیستی
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید: کودکان برای ترخیص از مراکز نگهداری باید حرفه ای - با گواهی مربوطه - بیاموزند که در حال کار کردن روی این موضوع هستیم.
مسعودی فرید می افزاید: به کودکان از 15 سالگی، مهارت های زندگی را آموزش می دهیم. حتی مدیریت مالی و حرفه ای - که ارزش افزوده بالایی دارد - را به آنان آموزش می دهیم و کمک می کنیم که تحصیلات خود را ادامه دهند.
وی با اشاره به انعقاد تفاهمنامه ای بین بهزیستی با یک بنیاد آموزشی می گوید: این موسسه کودکان ما را برای کمک های آموزشی تحت پوشش قرار داده است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی اضافه می کند: از لحاظ سواد اجتماعی، سواد تحصیلی و علمی، حرفه آموزی و سواد مالی ، باید توانمندی هایی در این کودکان ایجاد شود تا آنان بتوانند شغل بهتری داشته باشند.
وی می گوید: اینگونه برنامه ها در بهزیستی دائما در حال بررسی و مرور است و حتی طرح آماده سازی شغلی کودکان بطور آزمایشی در تهران در حال اجرا است تا این کودکان آماده سازی شغلی را پیدا کنند و مهارت اجتماعی را فراگیرند.
به گفته مسعودی فرید، این دست از کارها و برنامه ها که بهزیستی برای کودکان خود انجام می دهد، بسیاری از خانواده های عادی برای فرزندان خود انجام نمی دهند.
وی ادامه می دهد: اما برای کودکان بهزیستی، آموزش های مختلفی ارائه می دهیم زیرا کودکان در خانواده ها از حمایت های دیگری برخوردار می شوند. باید تمام جوانب را در نظر بگیریم.

** 9 هزار کودک بدون خانواده و لزوم رعایت حقوق آنان
به هرحال یکی از مخاطرات جدی در دنیای امروز برای کودکان، از دست دادن خانواده به هر دلیلی از جمله طلاق، یتیم شدن، فقر، خشونت خانگی یا اعتیاد است.
طبق برآوردها در 600 مرکز نگهداری کودکان بهزیستی، حدود 9 هزار کودک از بدو تولد تا سن حدود 18 سالگی نگهداری می شوند.
از سوی دیگر سالانه حدود 800 تا 900 کودک از مراکز نگهداری کودکان ترخیص می شوند که باید حمایت های لازم از آنان به عمل آید و کرامت انسانی و حقوق خاص آنان رعایت شود.