کدام کشورها خطرناکند

به گزارش سازمان دفاع از قربانیان خشونت به نقل از فرهیختگان: شاخص‌هایی که خود در سه سطح اصلی قرار گرفته‌اند؛ امنیت، درگیری‌های داخلی و بین‌المللی و نظامی سازی. موسسه صلح و اقتصاد جهانی برای هر کشوری 5 امتیاز لحاظ کرده بود، هر اندازه این امتیاز پایین‌تر باشد، صلح بیشتری بر آن کشور حاکم است. در همین‌راستا و براساس معیارهای از پیش تعیین شده، سوریه، سودان‌جنوبی و عراق به ترتیب عنوان خطرناک‌ترین کشورهای جهان را به خود اختصاص دادند. براساس گزارش موسسه صلح و اقتصاد جهانی، معیار صلح جهانی(GPI) در سال 2016 در قیاس با گذشته کاهش چشم‌گیری یافته است و نابرابری‌ها در سطح جهان در حال رشد است. وضعیت در کشورهایی که صلح بر آنها حاکم است رو به بهبود است اما وضعیت کشورهایی که درگیر بحران‌ها و تنش‌های داخلی‌اند روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود. تحقق صلح جهانی روند معکوسی یافته، دنیا از پتانسیل‌های خود برای برقراری صلح استفاده نمی‌کند، پتانسیل‌هایی چون نهادها و ساختارهایی که می‌توانند زمینه را برای برقراری صلح مثبت، آن هم در دراز مدت فراهم سازند. توسعه پایدار، مهم‌ترین هدف سازمان ملل در سال 2016 بود، هدفی که با تکیه جامعه بین‌الملل بر عدالت و نهادهای قدرتمند محقق می‌شود، اما براساس گزارش موسسه مزبور، تحقق توسعه پایدار در برخی کشورها همچون رویایی است که امیدی به تعبیرش نیست.

کاهش صلح در جهان
براساس گزارش موسسه صلح و اقتصاد جهانی روند صلح در جهان سیر نزولی طی می‌کند. وضعیت برخی از کشورها وخیم است و شکاف میان کشورهایی که صلح بر آنها حاکم است و کشورهایی که از جنگ و تنش‌های داخلی رنج می‌برند، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. سال 2015 هم برای کشورهای جهان، سالی چندان آرام و صلح‌آمیز نبود، با این حال بسیاری از کشورها وضعیت بهتری داشتند. طی یک سال تعداد کشورهایی که به صورت نسبی در شرایط بهتری قرار دارند، از 81 به 79 کشور کاهش یافته است. با این حال تصویر صلح جهانی پیچیده‌تر از حد تصور است، معیار صلح جهانی در برخی کشورها منفی است، در برخی دیگر مثبت است و گروهی از کشورها به صورت نسبی از برخی معیارها برخوردارند. خاورمیانه و شمال آفریقا، مناطقی هستند که از حداقل صلح برخوردارند. تحولات چند سال گذشته، خشونت و درگیری در کشورهای این منطقه را تشدید کرده است. سوریه، سودان‌جنوبی و عراق، سه کشوری هستند که با توجه به معیارهای مربوط به صلح جهانی به‌عنوان خطـــرناک‌ترین کشورهای جهان قلمداد شدند و یمن، لیبی و بحرین نیز به ترتیب در رتبه‌های چهارم، پنجم و ششم قرار گرفتند. براساس گزارش موسسه صلح و اقتصاد جهانی، گسترش تروریسم و افراط‌گرایی بر بی‌ثباتی سیاسی و کاهش امنیت جهانی تاثیری مستقیم گذاشته است. آمار مرگ‌ومیر ناشی از فعالیت‌های تروریستی نسبت به سال گذشته 80‌درصد افزایش داشته است. در این میان فعالیت‌های تروریستی نیز تشدید یافته است، در حال حاضر کشورهایی که از فعالیت افراط‌گرایان رنج می‌برند دو برابر شده است. در این میان بی‌ثباتی سیاسی نیز نظم و صلح حاکم بر برخی از کشورها را برهم زده است. جیبوتی، گینه بیسائو، لهستان، بروندی، قزاقستان و برزیل، کشورهایی‌ هستند که از بی‌ثباتی سیاسی حاکم رنج می‌برند.

افول صلح طی یک دهه
کاهش صلح جهانی در دهه گذشته باید در تاریخ ثبت شود. پس از جنگ جهانی دوم، این اولین‌ باری است که جهان چنین بی‌نظمی و تنشی را تجربه می‌کند؛ تنش‌هایی که در درگیری‌ها و بحران خاورمیانه و شمال آفریقا ریشه دارد. تعداد مرگ‌ومیر و آوارگی ناشی از درگیری‌های اخیر روزبه‌روز و سال‌به‌سال سیر صعودی طی می‌کند، پس‌لرزه‌های بحران خاورمیانه، سایر کشورهای جهان را نیز لرزانده است. برمبنای شاخص‌های جهانی تعیین شده توسط موسسه صلح و اقتصاد جهانی، در حالی که 77 کشور شرایط مناسبی دارند یا روند برقراری صلح در آنها رو به بهبود است، وضعیت بیش از 88 کشور وخیم است. این خود نشان از نابرابری و شکاف میان کشور در مورد برخورداری از معیارهای صلح است، حقیقتی تلخ که مساله را پیچیده‌تر هم کرده است. طی 10 سال گذشته درگیری‌ها در کشورهایی که از حداقل‌های معیارهای صلح جهانی برخوردارند، تشدید شده است. در این میان این حقیقت را نباید نادیده انگاشت که طی دهه گذشته از میزان درگیری میان دولت‌ها کاسته شده و بیشتر شاهد تنش‌ها و بحران‌های داخلی هستیم، تنش‌هایی که نه‌تنها از گستره آن کاسته نشده بلکه می‌توانند تهدیدی بالقوه علیه صلح و امنیت جهانی در آینده تلقی شوند.

افزایش فعالیت‌های تروریستی
یکی از معیارهایی که موسسه صلح و اقتصاد جهانی بر مبنای آن شرایط حاکم بر کشورها را مورد بررسی قرار می‌دهد، تروریسم و افراط‌گرایی است. شاخصی که طی دهه گذشته دامنه‌اش گسترده‌تر شده است. حوادث تروریستی سال 2016 در قیاس با 2011 سه برابر شده و میزان قربانیان عملیات تروریستی نیز به 30 هزار نفر رسیده است. بسیاری از فعالیت‌های تروریستی در پنج کشور عراق، نیجریه، افغانستان، پاکستان و سوریه ثبت شده است. براساس داده‌های موسسه‌های تحقیقاتی آمار قربانیان حوادث تروریستی تا سال 2014 به 78 درصد رسیده است، در این میان مساله نگران‌کننده این است که افراط‌گرایان در تلاشند تا دامنه فعالیت‌های تروریستی‌شان را گسترش دهند، اینجاست که سایر کشورهای جهان نیز در تیررس عملیات تروریستی قرار گرفته یا می‌گیرند.

قربانیان جنگ‌های داخلی
تعداد درگیری‌های سال 2010 در قیاس با تنش‌های سال 2014، 40 درصد افزایش یافته است. هرچند 31 درصد این درگیری‌ها، داخلی است. جنگ داخلی سوریه و مناقشات داخلی یمن در افزایش تنش‌ها در سال 2014 بی‌تاثیر نبود، تنش‌هایی که در سال‌های بعد سیر صعودی یافت و رشد چشم‌گیری داشت. براساس داده‌های موجود سال 2014 شاهد 11 درگیری بود، با اضافه‌کردن جنگ عراق و افغانستان به این لیست، آمار قربانیان به بیش از ده‌ها‌ هزار نفر می‌رسد. درست است که میزان مرگ‌ومیر در سال 2014 بالا بوده است اما مقایسه آمار کشته‌شدگان درگیری‌های 2014 در قیاس با سال 1990 نشان می‌دهد که تعداد قربانیان در مقایسه با سال‌های گذشته کمتر بوده است، میزان کشته‌شدگان بین سال‌های 1965 تا 1989 بیش از 50 هزار نفر بود.

وضعیت پناهندگان
تعداد پناهندگان افزایش چشم‌گیری یافته است، تعداد آنها بین سال‌های 2007 تا 2015 تقریبا دو برابر شده و به 60 میلیون نفر رسیده است. بیش از 20 درصد جمعیت کشورهایی چون سومالی و سودان جنوبی آواره‌اند و 60 درصد پناهجویان نیز سوری هستند. در این میان تنها کورسوی امید، اراده جامعه جهانی برای کمک به برقراری صلح است. افزایش 12 درصدی بودجه سازمان ملل برای کمک به پناهجویان و تعداد نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نشان‌دهنده اراده جدی جامعه بین‌الملل برای تحقق صلح و امنیت جهانی است.

هزینه‌های اقتصادی خشونت
تشدید درگیری‌ها زمینه‌ساز افزایش هزینه‌های اقتصادی شده است. به عبارتی دیگر در سال 2015 تاثیر خشونت بر اقتصاد جهانی 6/13 هزار میلیارد برآورد شد. رقمی که 11برابر نتایج حاصل از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی قلمداد می‌شود. براساس تحلیل‌های اقتصادی تشدید جنگ‌های داخلی ضربه مهلکی بر اقتصاد جهانی وارد کرده است. در این میان باید گفت که سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته برای تحقق صلح و جلوگیری از درگیری و خشونت اندک بوده است. صلح در جهان کاهش یافته است، درگیری بین کشورها کاهش یافته و تنش‌ها بیشتر داخلی شده است. هزینه‌های اقتصادی حاصل از آن نیز بر اقتصاد جهانی تاثیر منفی بر جای گذاشته است، با این‌حال براساس گزارش موسسه صلح و اقتصاد جهانی تعداد کشورهایی که از سال 2015 تاکنون ایمن‌تر شده‌اند در قیاس با کشورهایی که هنوز ناامن هستند یا روند خشونت در آنها تشدید شده، بیشتر شده است، خب؛ این گزاره امیدوارکننده‌ای است، هرچند کماکان تصویر صلح جهانی پیچیده است و گستره درگیری‌ها آن را پیچیده‌تــر
هم می‌کند.

ساناز نفیسی