اهداف جدید توسعه پایدار، جایگزین اهداف توسعه هزاره

 این تصویب تاریخی، دستور کار جدید توسعه پایدار را با 17 آرمان جهانی شامل می‌شود که با استقبال بیش از 150 نفراز رهبران جهان و هیات همراهشان روبرو شد.
از این دستورکار جدید طلوع عصر جدید درعرصه ملی و همکاری بین‌المللی، نام برده می‌شود که کشورهای جهان را متعهد به پاره‌ای از اقدامات می‌کند که نه تنها پرداختن به علل ریشه‌ای فقر را شامل می‌شود، بلکه رشد اقتصادی و رفاه را افزایش می‌دهد.
این سند دارای 17 آرمان جهانی و 169 هدف فرعی مربوط به توسعه پایدار است و به لحاظ شکلی، دارای یک مقدمه و چهار فصل متشکل از اعلامیه، اهداف اصلی و فرعی، ابزارهای اجرایی (ابزارهای لازم برای تحقق اهداف فوق) و پیگیری و بازبینی است.
دبیر کل سازمان ملل ضمن حمایت از تعداد بالای شاخص‌ها جهت خوشه بندی این اهداف آنها را در شش مفهوم اساس طبقه بندی کرده و گفته است: "کرامت، رفاه، عدالت، مشارکت، زمین، مردم. طرح توسعه پایدار سال 2030 تمامی این اصول را در بر می‌گیرد. تمامی کشورها و تمامی سازمان‌های ذی‌نفع به روشی هماهنگ در این طرح مشارکت دارند و این طرح را اجرایی خواهند کرد".
به طور کلی می‌توان گفت، دستور کار توسعه پس از 2015، یک سند مذاکراتی جدی است که کشورهای در حال توسعه نقش بارزی در مباحث محتوایی و لحاظ کردن نظرات خود در آن داشته‌اند. در این راستا جمهوری اسلامی ایران نیز به‌عنوان ریس دوره‌ای جنبش عدم تعهد، در جلسات مربوطه مشارکت جدی داشت و پیشنهادهایی علمی و کاربردی را برای تحقق اهداف دستور کار توسعه ارائه نمود. لازم به ذکر است در خصوص اجرای اهداف فوق دولتها فقط به عنوان بازیگران اصلی وجود ندارند بلکه در کنار آن سازمانهای غیردولتی، شرکت‌های بین‌المللی، نهاد‌ها ی جامعه مدنی و ...دارای نقش هستند؛ ضمن آن‌که در سطح ملی نیز، یک کمیته، مسئولیت تحقق اهداف فوق را در چارچوب موازین ذکر شده دنبال خواهد کرد.
نکته مهم، نقش برجسته داوطلبان در اجرای همه‌گیر این اهداف می‌باشد. جالب است که اخیرا موسسه نظرسنجی گالوپ، نتایج یک نظرسنجی را در 142 کشور جهان (در سال 2014) منتشر نموده که بر اساس یافته‌های آن نزدیک به 1.3 میلیارد نفر از مردم، در ماهی که گذشته بود، کمک مالی به موسسات خیریه اهدا کرده بودند، نزدیک به 1 میلیارد وقت خود را به یک سازمان داده بودند و بیش از 2 میلیارد نفر نیز طی ماهی که گذشته بود، به یک غریبه نیازمند کمک کرده بودند. این آمار به خوبی بیانگر ارزش و ظرفیت بالای داوطلبان در تحقق برنامه‌هایی با وسعت بین‌المللی است. شاید به همین دلیل است که اخیرا برنامه سازمان ملل برای داوطلبان، با اشاره به لزوم اندازه‌گیری داوطلبان در سراسر جهان اعلام کرده است که: "رویکرد داوطلبانه بخشی از یک چارچوب اندازه گیری جدید است که فراتر از تولید ناخالص داخلی می‌رود و نشان دهنده پیشرفت در رفاه انسان و توسعه انسانی پایدار می‌باشد".
اهداف توسعه هزاره با شناسایی این مهم در مقدمه سند توسعه پس از 2015 اجرای این دستور کار از طریق مشارکت جهانی مورد تاکید قرار می‌دهد.
روند تدوین اهداف توسعه پایدار
ایده تدوین اهداف توسعه پایدار از دو اجلاس پیشین سازمان ملل آغاز شد. اولین اجلاس اهداف توسعه هزاره در سال 2010 بود که دولتها از دبیرخانه خواستند برنامه‌ای توسعه‌ای بعد از 2015 را که پایان بازه زمانی اهداف توسعه هزاره است را پیشنهاد کند. دومی در سال 2012 در سالگرد بیستمین اجلاس زمین در ریودوژانیرو بود که کشورها در بیانیه پایانی ریو+20 «آینده‌ای که ما میخواهیم» بر تعهد جهانی برای تدوین اهداف توسعه پایدار از طریق یک پروسه همه گیر تاکید کردند.
پروسه تدوین اهداف توسعه پایدار به عهده گروه کاری مجمع عمومی سازمان ملل گذاشته شد که شامل 30 نماینده از بیش از 80 کشور بودند. این گروه کاری پیشنهادات خود را طی جلسات متعدد کاری در جولای 2014 ارایه دادند که در سپتامبر 2014 در مجمع عمومی مطرح شد. این گروه کاری در نهایت آرمان‌های کلی و اهداف جزیی را ارایه نمودند.
در کنار این گروه در سال 2012 دبیر کل سازمان ملل پنلی عالی رتبه از افراد برجسته از جامعه مدنی، بخش خصوصی ، دانشگاهیان، دولتهای محلی و ملی را که توسط سه رییس دولت مدیریت می¬شد، ایجاد کرد. این گروه در سال 2013 گزارشی را در مورد توسعه بعد از 2015 ارایه دادند.
گروه دیگر گروه توسعه سازمان ملل متحد بود که 32 آژانس، سازمان و دپارتمان سازمان ملل را که در حوزه توسعه فعال بودند در بیش از 80 کشور در حال توسعه و توسعه یافته بسیج کرد تا اطلاعاتی در مورد نیازهای توسعه‌ای بعد از 2015 را در 11 حوزه از جمله آموزش، نابرابری، سلامت، اشتغال، پایداری محیط زیست، انرژی، آب ، جمع آوری کند و ارایه دهد. این گروه در سال 2013 گزارش خود را با عنوان "یک میلیون صدا: آینده‌ای که ما میخواهیم "ارایه داد.
همچنین کمیسیون‌های منطقه‌ای اقتصادی پنج گانه سازمان ملل شامل اروپا، آمریکای لاتین، آسیا و پاسفیک، کشورهای عربی و آفریقا هر کدام به تفکیک گزارش‌های خود را در موضوع نیازهای توسعه‌ای منطقه‌ای ارایه دادند. در کنار این روند رسمی، تعداد زیادی فعالیت علمی و آموزشی نیز از سوی سازمان‌های غیردولتی انجام شده است.
نکات در خور تامل
- تمامی روند تدوین اهداف توسعه پایدار شامل اعلامیه، اهداف و شاخص‌ها،ابزارهای اجرایی پروسه بازبینی و پیگیری و تامین منابع مالی، مورد مذاکره قرارگرفته است.
- به غیر از دولتها طیف متعددی از دست اندرکاران نظیر جامعه مدنی، بخش خصوصی، مراکز مطالعاتی و ... در روند تدوین این اهداف حضور داشته‌اند.
-تلاش شده است تا کیفیت در تمامی 17 آرمان اصلی و 169 هدف جزیی وجود داشته باشد و مفاهیمی از جمله مردم، سیاره ما، بهروزی و سعادت، صلح و مشارکت مورد توجه و اهمیت قرار گرفته است. هم‌چنین تقویت صلح جهانی و حقوق بشر، زمامداری مطلوب، برابری جنسیتی، آموزش برای توسعه پایدار و ...در آن لحاظ شده است.
-با این که هدف اصلی محو فقر پیش بینی شده است ؛ ولی تمرکز بر فقر صرف نیست و فقر در ابعاد گسترده‌تر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. به عبارت دیگر علاوه بر تأکید بر ریشه‌کن کردن فقر در کلیه اشکال خود به عنوان بزرگترین چالش جهانی و به ثمر رساندن اهداف باقی‌مانده از اهداف توسعه هزاره ، تأکید بر توازن میان ارکان سه‌گانه توسعه پایدار یعنی ابعاد اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی و بسیج منابع و ابزارهای لازم مد نظر قرارگرفته است.
-دراین اعلامیه بر چالش‌هایی نظیر کاهش منابع طبیعی و تأثیرات معکوس تخریب محیط زیست شامل بیایان‌زایی، خشکسالی، تخریب زمین، کمبود آب شیرین و کاهش تنوع زیستی تأکید شده است و از مسأله تغییرات آب و هوایی به عنوان یکی از چالش‌های موثر در دستیابی به توسعه پایدار نام برده شده است.
- این اولین بار است که در سندی در این ابعاد اعلام می‌شود که افراط‌گرایی و تروریسم مانع تحقق فرآیندهای مربوط به توسعه پایدار است و اذعان می‌کند که در نتیجه چالش‌های فوق فرآیندهای توسعه یا متوقف شده یا سیر قهقهرایی طی می‌کند.
اهداف توسعه پایدار اگرجه اهدافی جامع است که دستبابی به آن می‌تواند جهان را متحول سازد ، اما آنجه که بیش از تصویب این اهداف اهمیت دارد، اجرای آن است. باشد که با حرکت به سمت اجرا و دستیابی به اهداف توسعه پایدار، شاهد جهان عاری از فقر و خشونت باشیم.

فرزانه مستوفی فر
کارشناس ارشد روابط بین‌الملل

منابع :
http://www.un.org/sustainabledevelopment/blog/2015/09/historic-new-sustainable-development-agenda-unanimously-adopted-by-193-un-members/
http://csonet.org/index.php?page=view&nr=352&type=230&menu=14
http://www.gallup.com/opinion/gallup/185993/billion-volunteers-help-meet-post-2015-goals.aspx?utm_source=alert&utm_medium=email&utm_content=morelink&utm_campaign=syndication