پنج راه پیش رو برای عربستان سعودی جهت ارائه اصلاحات واقعی حقوق بشری

عفو بین‌الملل در تاریخ 27 اکتبر(5 آبان) با انتشار بیانیه‌ای اعلام داشت، اوایل این هفته، شاهزاده محمد بن سلمان آل سعود، اعلام کرده در پاسخ به وعده عمومی "مدرنیزاسیون" عربستان سعودی، انجام اصلاحات کلیدی در این پادشاهی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

به گفته عفو بین‌الملل، از آغاز ماه ژوئن 2017 که محمد بن سلمان آل سعود، به عنوان وارث تاج و تخت این پادشاهی منصوب شد، اقدامات فوری تبلیغاتی را به منظور بهبود تصویر ارائه شده از این کشور در صحنه جهانی در پیش گرفت. این نهاد مدافع حقوق بشر تاکید کرد، تنها در چند هفته گذشته، مقامات عربستان اعلام کردند که زنان در این کشور از این پس از حق رانندگی خودرو برخوردار خواهند بود؛ در حالی که این موضوع بدون شک یک گام به جلو برای زنان عربستان سعودی است، و سند موفقیت سال‌ها مبارزه فعالان حقوق زنان در این کشور است، اما باید گفت که در واقعیت، زنان عربستان هنوز در سایر عرصه‌های زندگی، با تبعیض‌های گسترده‌ای روبرو هستند.
در این بیانیه آمده است، مفسران حقوق بشر، به وعده‌های اصلاح‌طلبانه شاهزاده عربستانی به عنوان نشانه‌هایی مبنی بر تغییر در عربستان سعودی پرداخته‌اند، اما نباید این تصویر را دور از ذهن داشت که عربستان سعودی همچنان یکی از بدترین کشورهای سوء استفاده‌کننده از حقوق بشر در جهان است. عفو بین‌الملل در این رابطه خاطرنشان کرد، پس از گذشت چندین ماه از ولیعهدی محمد بن سلمان، هیچ پیشرفتی در عرصه حقوق بشر در عربستان دیده نشده، در عوض وضعیت حقوقی در این کشور رو به بدتر شدن دارد. این بیانیه در ادامه، اصلاح پنج مورد مهمی را که به گفته عفو بین‌الملل برای اثبات اصلاحات حقوقی در پیش گرفته شده از سوی مقامات عربستان سعودی لازم است را معرفی می‌کند:
- پایان دادن به استفاده از مجازات اعدام
عفو بین‌الملل در این رابطه اذعان دارد، عربستان سعودی یکی از کشورهای با بالاترین میزان اعدام در جهان است. در سال جاری، حداقل 110 نفر در این کشور اعدام شده‌اند که تنها 70 نفر از آنها در ماه ژوئیه بوده است. حکم اعدام معمولا در عربستان سعودی پس از اینکه افراد، تحت شکنجه یا سایر رفتارهای بیرحمانه مجبور به "اعتراف" می‌شوند، صادر می‌گردد. مجازات اعدام همچنین بارها به عنوان یک سلاح سیاسی برای خاموش کردن مخالفان و هدف قرار دادن اقلیت‌های شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. گذشته از این، در این دوره زمانی، چهار مجرم نوجوان نیز در سن 18 سالگی به مجازات اعدام محکوم شده‌اند.
- خاتمه دادن به نقض آزادی بیان
عفو بین‌الملل در این بند تاکید دارد، مدافعان حقوق بشر در این کشور همچنان از سوی مقامات در معرض حملات مکرر قرار دارند و به شدت تحت آزار و اذیت هستند تا فعالیت‌های صلح‌آمیز خود را متوقف نمایند. تقریبا تمام فعالان برجسته حقوق بشر مستقل عربستانی در حال حاضر تنها به دلیل استفاده از حق خود برای آزادی بیان، در پشت میله‌های زندان قرار دارند. مقامات این کشور همچنین در ماه‌های اخیر موجی از دستگیری‌ها را آغاز کرده‌اند که منجر به دستگیری حداقل 20 تن از شخصیت‌های مذهبی، نویسندگان، روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان و فعالان عربستان شده است.
- توقف آزار و اذیت اقلیت شیعه
عفو بین‌الملل در این بخش خاطرنشان کرد، اعضای جامعه مسلمان شیعه در عربستان سعودی، طی سالیان متمادی با تبعیض، دستگیری، زندان و آزار و اذیت و ارعاب جهت واداشتن آنها به سکوت مواجه هستند. مقامات عربستان به ویژه فعالان ساکن در استان‌های شیعه‌نشین شرق این کشور را که مظنون به شرکت در تظاهرات و یا حمایت از آنها هستند و یا از سیاست‌های دولت انتقاد می کنند را هدف قرار داده‌اند. اخیرا مجازات اعدام به عنوان ابزار سیاسی برای مجازات اعضای جامعه شیعه بدلیل اعتراض به نحوه برخورد حکام سعودی با آنها مورد استفاده قرار گرفته است. هم اکنون حداقل 34 تن از مردان شیعه، پس از محکومیت به اتهامات مربوط به امنیتی ملی، محکوم به مرگ شده‌اند.
- پایان دادن به تبعیض سیستماتیک علیه زنان
عفو بین‌الملل در رابطه با ضروت خاتمه بخشیدن به تبعیض سیستماتیک علیه زنان در عربستان اظهار می‌دارد، علی‌رغم اعلام صدور مجوز رانندگی به زنان طی هفته‌های اخیر، آنها در عربستان سعودی همچنان با تبعیض گسترده مواجه هستند. تحت سیستم سرکوبگر سرپرستی قانونی زنان توسط مردان در عربستان، هر زن دارای یک سرپرست مرد است که دارای اختیار تام برای تصمیم‌گیری از جانب اوست. عربستان سعودی ضرورتا نیازمند اصلاح قوانینی است که زنان را، به ویژه در زمینه امور خانوادگی مانند ازدواج، طلاق، نگهداری از کودکان و ارث، و... به عنوان شهروندان درجه دو در مقایسه با مردان قرار می‌دهد.
- توقف کشتار غیرنظامیان در یمن
عفو بین‌الملل در بند آخر این بیانیه اذعان می‌دارد، بر اساس تحقیقات صورت گرفته از سوی این نهاد، عربستان سعودی با تشکیل و رهبری ائتلاف نظامی در یمن و مداخله نظامی گسترده در این کشور و در حملات ظاهرا غیرقانونی، مرتکب نقض جدی حقوق بشر بین‌الملل و حقوق بشردوستانه شده است، که بعضی از آنها باید به عنوان جنایات جنگی بررسی شوند. ائتلاف به رهبری عربستان طی سالیان اخیر و در جریان حمله به یمن، هزاران غیرنظامی یمنی را کشته و مجروح نموده‌اند که بسیاری از آنها کودک هستند. براساس گزارش سالانه دبیرکل سازمان ملل متحد درباره کودکان و درگیری‌های مسلحانه، 683 کودک از سوی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در سال 2016 کشته و یا زخمی شدند. ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، همچنین از مهمات خوشه‌ای در این جنگ استفاده کرده است، یعنی سلاح‌های انفجاری کشنده‌ای که بطور ذاتی بی‌قاعده هستند و تحت قوانین بین‌المللی به علت آسیب‌های وحشتناکی که می‌توانند به غیر‌نظامیان وارد سازند، به طور گسترده‌ای ممنوع شده‌اند.

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق بشر