نامشروع خواندن تحریم‌‌های اقتصادی امریکا علیه ایران از سوی سازمان ملل

دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در روز ۸ مه (۱۸ اردیبهشت) به یکی از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتی خود یعنی خروج غیرقانونی و یک‌جانبه این کشور از توافق‌هسته‌ای غرب با ایران عمل کرد و تحریم‌های آمریکا علیه ایران را که به واسطه دستیابی به توافق هسته‌ای تعلیق ‌شده بودند، مجددا بازگرداند. وی پیش از این بارها برجام را ناقص و آن را بدترین توافق دانسته بود. بر این اساس، طبق اعلام برایان هوک، مدیر سیاستگذاری وزارت خارجه آمریکا، دور جدید تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی از صبح روز ۴ اوت (۱۳ مرداد) در دو بخش آغاز شد. در بخش نخست، معامله اسکناس و اسناد مبتنی بر دلار، نقل و انتقال درآمدهای جمهوری اسلامی و خدمات پیام‌رسانی به بانک مرکزی و سایر مؤسسات مالی ایران، همچنین تجارت گرافیت، فلزات خام و آلومینیوم و فولاد و زغال سنگ و همچنین صنعت خودروسازی شامل تحریم‌ها ‌شد. در کنار آن، تحریم ریال و حساب‌های بانکی جمهوری اسلامی در خارج از ایران و معاملات اوراق ریالی ایران نیز در دستور کار قرار دارند. همچنین دور بعدی تحریم‌ها نیز با تحریم نفت ایران از روز ۴ نوامبر (۱۳ آبان) آغاز خواهد شد.
آمریکا هشدار داد، قصد اعطای مجوز به کشورها یا شرکت‌ها برای معافیت از تحریم‌های ایران را ندارد. همچنین رئیس جمهور این کشور اعلام کرد همه کشورها و شرکت‌هایی که پس از ۱۳ آبان با ایران همکاری اقتصادی داشته باشند، مشمول مجازات‌‌های آمریکا خواهند شد؛ لذا قطع ارتباط با بازارهای داخلی این کشور به عنوان اصلی‌ترین مجازات کشورها و شرکت‌هایی خوانده شده که به رغم تحریم‌ها حاضر به همکاری با ایران شوند(1). در همین ارتباط در تاریخ 22 اوت، ادریس جزایری، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در بررسی تأثیرات منفی اقدامات یک‌جانبه بر حقوق افراد، طی بیانیه‌ای در انتقاد از تحریم اقتصادی ایران با ابراز نگرانی درباره آثار انسانی تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران، این تحریم‌ها را ناعادلانه، نامناسب، و زیانبار و عامل فقیرشدن میلیون‌ها ایرانی خواند و نسبت به پی‌آمدهای آن در محدود کردن دسترسی ایرانیان به مواد غذایی و دارو هشدار داد.
وی در این رابطه اظهار داشت: «اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران متعاقب خروج یکجانبه آمریکا از برجام که با اجماع و به موجب قطعنامه شورای امنیت و با حمایت واشنگتن تصویب شده بود، نشانه عدم مشروعیت این اقدامات است. جزایری یادآور شد، اقدامات یک‌جانبه واشنگتن زیر سؤال بردن چارت سازمان ملل است. طبق منشور سازمان ملل متحد، تحریم‌ها تنها با تصمیم شورای امنیت قابلیت اعمال پیدا می‌کنند. به علاوه، این تحریم‌ها نباید ناقض حقوق شهروندان عادی بوده و باید از مبنایی قانونی برخوردار باشند. در حالی که به گفته وی، تحریم‌های آمریکا علیه ایران از هیچ یک از این ویژگی‌ها برخوردار نبوده است.
جزایری تاکید کرد: «این تحریم‌های ناعادلانه و زیان‌آور اقتصاد و پول ایران را نابود می‌کنند، میلیون‌ها نفر را دچار فقر می‌کنند و قیمت کالاهای وارداتی را تا حدی بالا می‌برند که دیگر برای مردم مقرون به صرفه نیست؛ همچنین این تحریم‌ها دسترسی مردم ایران به مواد غذایی و دارو را محدود کرده و بسیاری را در معرض فقر قرار می‌دهد.» با توجه به این امر مهم، این گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل از واشنگتن خواست تا واردات کالاهای کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی را به ایران امکان‌پذیر کند. جزایری تاکید کرد: «شرایطی که ایجاد شده کار را برای ایران در زمینه تأمین نیاز‌های انسانی خود سخت و تا حدی غیرممکن کرده است که این مسأله می‌تواند به گسترش مرگ‌های خاموش به دلیل نبود دارو در بیمارستان‌های ایران منجر شود؛ در حالی که رسانه‌های بین المللی نسبت به آن بی توجه هستند.»
وی گفت: «من از سازمان ملل به صورت رسمی درخواست می‌کنم که با تأکید مؤکد خود بر تعهد حفاظت از روند ورود کالا‌های کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی به ایران از طریق برداشتن گام‌های محکم در راستای اطمینان دادن به بانک‌ها، مؤسسات مالی و شرکت‌ها، هر چه سریعتر شرایط پرداخت و واردات این کالا‌ها به ایران را فراهم کند.» گزارشگر ویژه اظهار داشت: «از اروپا به جهت تلاش‌هایش در مقابله با این اقدام غیرعادلانه هم از طریق دیپلماتیک و هم از طریق قوانین حمایت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا، تشکر می‌کنم و بدین وسیله از دولت‌ها خواستارم تا اختلافات خود را از طریق گفتگو و روابط صلح آمیز حل و فصل کنند و از توسل به اقدامات اقتصادی، سیاسی برای تحمیل خواسته های خود به دیگر دولت‌ها اجتناب نمایند. من امیدوار هستم که جامعه جهانی بتواند با یکدیگر متحد شده تا از تبدیل‌شدن جهان به جبهه یک جنگ تجاری تمام‌عیار جلوگیری کند(۲)».
این تحریم‌های یک جانبه، همراه با سایر تحولات اخیر، باعث شد که کارشناس فوق در مورد تعمیم جنگ اقتصادی در سطح جهانی هشدار دهد. وی در این خصوص گفت: «هم‌اکنون بیش از یک‌سوم جمعیت دنیا به نوعی تحت‌تاثیر تحریم‌هایی قرار دارند که خارج از چارچوب شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند». جزایری تاکید کرد: «ما نتوانستیم به رفع تحریم‌های ایالات متحده از طریق دیپلماسی آرام دست یابیم؛ اما اکنون می‌خواهیم ببینیم در رابطه با ایران چگونه می‌توانیم این کار را با استفاده از دیپلماسی انجام دهیم و تمرکز خاصی بر استثناهای بشردوستانه داریم که توسط کشورهای تحریم‌کننده پذیرفته شده، اما برخی اوقات اجرا نمی‌شوند، چون تحریم‌های مالی مانع این کار می‌شود(۳).
گفتنی است، پیش از این نیز در اکتبر سال گذشته، ادریس جزایری در سخنانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد هشدار داده بود که اقدامات قهرآمیز یکجانبه نمی‌تواند بحران‌های جهان امروز را از میان بردارد و صرفاً سبب رنج و زحمت انسان‌های بی‌گناه می‌شود. وی تاکید کرده بود، تحریم‌ها برای هر کشوری مخرب است؛ اما تاثیر آن به‌طور خاص بر مردم کشورهای در حال توسعه بیشتر است. جزایری خواهان ایجاد دفتری برای ثبت تحریم‌ها و نظارت بر نحوه اعمال آنها و اثرات تحریم‌ها بر حقوق بشر مردم در کشورهای در حال توسعه شده بود(۴).
این گزارشگر ویژه، همچنین در سال 2015 نیز پس از اعلام توافق جامع بین ایران و قدرت‌های جهانی، اظهار داشته بود: «ترکیب تحریم‌ها و اقدامات ارعابی یکجانبه علیه ایران، که برخی از آنچه قطعنامه‌های شورای امنیت ایجاب می‌کرد نیز فراتر رفته، تاثیر منفی عمده‌ای بر اقتصاد کشور و مردم آن داشته است.» وی همچنین در گزارشی که سال ۲۰۱۶ به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه نمود بارها با نام بردن از ایران، به کشاکش میان آمریکا، اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران درخصوص تحریم‌های اعمالی مبتنی بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان پرداخته بود(۵). 

1- https://www.nytimes.com/2018/08/06/us/politics/iran-sanctions-trump.html
2- https://www.ohchr.org/en/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23469&LangID=E
3- https://goo.gl/cv8tUf
4- https://www.unog.ch/80256EDD006B9C2E/(httpNewsByYear_en)/D74C46B9AB5EA3E2C12581BD00578656
5-https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G16/171/14/PDF/G1617114.pdf?OpenElement

مرضیه عزیزیان 

پژوهشگر مسایل حقوق بشر