گسترش خانه های امن و اورژانس اجتماعی برای مقابله باخشونت علیه زنان

ایران: ماجرای «اعظم» و 21 روز شکنجه جانکاه از طرف شوهرش جامعه را در بهت و حیرت فرو برده است. مردی معتاد به شیشه زنش را سه هفته متوالی تا سرحد مرگ کتک می‌زده، بخش‌هایی از بدن همسرش را با چاقو پاره کرده است. شب‌ها او را درون صندوقی فلزی می‌گذاشته و زیر صندوق آتش روشن می‌کرده است. این مرد؛ 21 روز همسر و دو دخترش را بدون غذا در خانه حبس کرده بوده و فک یکی از دخترانش را با مشت شکسته است. قبل از دستگیری هم به یکی از دوستانش گفته امشب می‌خواهم همه‌شان را بکشم و به دیگران بگویم رفته‌اند سفر. مشکل اعظم فقط محدود به او نیست، خشونت علیه زنان مرز نمی شناسد و مدام در حال بازتولید است. با رواج اعتیاد، به طور مداوم در جریان اخباری قرار می‌گیریم که از توهم ناشی از مصرف مواد و تحت خشونت قرار گرفتن زنان و کودکان گزارش می‌دهند. اما چه باید کرد؟آیا تقویت اورژانس اجتماعی یا ازدیاد خانه‌های امن در کشور می‌توانند مأمنی برای این دسته از زنان و کودکان بی‌پناه باشند؟
مولاوردی؛ لایحه تأمین امنیت زنان
شهیندخت مولاوردی معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده که دستور پیگیری این حادثه را صادر کرده است در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه برای مقوله خشونت علیه زنان و همچنین توانمند‌سازی زنان در برابر انواع خشونت باید مجموعه‌ای از تدابیر را اتخاذ کرد و اگر تنها به چند مورد اکتفا کنیم قطعاً به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید، می‌گوید: برای این منظور به تدابیر قانونی نیاز داریم که بتوانیم متناسب با نوع اعمال خشونت برای زنان، مجازاتی شامل حال مرتکبان شود و تشدید مجازات برای آنها درنظر گرفته شود. در بحث فرهنگی نیز تدابیر بازدارنده فرهنگی و آموزشی می‌تواند کمک زیادی به موضوع کند اما اینها به تنهایی کافی نیست و باید تدابیر حفاظتی و حمایتی را مورد توجه قرارداد. تدابیری همچون خانه‌های امن، خطوط تلفنی بحران و مقرهای خاص پلیس، کمک گرفتن از قضات و... در لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت به‌صورت جامع به این موارد پرداخته شده است. این لایحه آماده ارائه به دولت است و تنها بخشی از تدابیر قانونی آن به دلیل اختلاف نظری که با قوه قضائیه به علت قضایی بودن موضوع وتفسیری که شورای نگهبان دارد زمانبر است. وی اضافه می کند: در تلاش هستیم این بخش‌ها را به این لایحه اضافه کنیم اگر لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت به تصویب برسد می‌تواند به عنوان عامل بازدارنده عمل کند. امیدواریم تا پایان اردیبهشت ماه امسال این لایحه برای تصویب به دولت ارائه شود. وی درباره ضرورت ایجاد خانه‌های امن می‌گوید: به طور قطع ایجاد این‌گونه خانه‌ها ضرورت دارد البته با ملاحظات مذهبی و بومی خودمان، چراکه برخی این‌گونه تصور می‌کنند که وجود این خانه‌ها منجربه فروپاشی خانواده می‌شود یا زمینه را برای فروپاشی آماده می‌کند در حالی که معتقدیم باید این امر با در نظر گرفتن استانداردها و معیارها و چارچوب‌های خاص خود انجام شود چون چاره‌ای نداریم که در برخی موارد مکان‌ها و پناهگاه‌هایی برای زنان و کودکان بی‌پناه داشته باشیم تا شرایط به حالت عادی برگردد.
موانع عرفی و فرهنگی
موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری ایران البته به این مسأله نگاهی متفاوت دارد. او با رد نبود اماکن امن برای حمایت و نگه‌داری از زنان خشونت دیده، می‌گوید: هم‌اکنون بیش از 240 شهر کشور دارای اورژانس اجتماعی و پناهگاه‌های موقت هستند که زنان خشونت دیده و فراری می‌توانند در هر شرایطی به آنجا مراجعه کنند، اما به علت نبود تبلیغات که با محدودیت‌هایی روبه‌رو است، این پناهگاه‌ها بخوبی معرفی نشده‌اند. موسوی چلک با بیان اینکه 16 سال است که مراکز اسکان موقت زنان پناه‌جو در کشور راه‌اندازی شده، اما تعداد محدودی به این پناهگاه‌ها مراجعه می‌کنند، می‌گوید: ما از سال 78 با راه‌اندازی اورژانس اجتماعی، ساختاری تعریف کردیم تا نبود سرپناه امن برای زنان خشونت دیده برطرف شود، این مراکز رایگان و شبانه روزی است و فرد می‌تواند به طور میانگین 21 تا 41 روز در این مراکز اسکان داده شود، اما متأسفانه با وجود اینکه برای فرد پرونده قضایی تشکیل نشده و حمایت‌های لازم هم از او می‌شود، به دلیل برخی هنجارهای غلط فرهنگی و ترس از آبروریزی اغلب زنان خشونت دیده جرأت مراجعه به این مراکز را ندارند. زهره ارزنی، حقوقدان و فعال حقوق زنان هم با اشاره به پرونده «اعظم» با تأکید بر اینکه در این مورد خاص، هیچ خلأ قانونی وجود ندارد و این خانم می‌تواند شکایت کیفری کرده و شوهرش را مورد پیگرد قانونی قرار دهد، می‌گوید: زنان خشونت دیده براساس قانون می‌توانند به دستور بازپرس به طورموقت در خانه‌های امن اسکان داده شوند، اما ما در قانون مدنی، ماده‌ای داریم که اجازه می‌دهد اگر زن احساس امنیت جانی در خانه ندارد، در دادگاه خانواده، دادخواست منزل مستقل از شوهرش را بدهد. وی ادامه می‌دهد: امیدوارم در این پرونده که منجر به جریحه‌دار شدن احساسات عمومی شده، حتی اگر زن هم به ناچار رضایت داد، پرونده ازجنبه عمومی پیگیری شود. ارزنی نداشتن استقلال مالی زنان را یکی از مهم‌ترین موارد مراجعه نکردن زنان خشونت دیده به بیرون از خانه اعلام کرده و می‌گوید: ما موردی داشتیم که پس از طی مراحل قانونی، چون جایی برای سرپناه و درآمدی برای زندگی نداشت دوباره به خانه همسرش برگشته و باز هم کتک خورده بود، درحالی که ما معتقدیم خشونت‌گر را باید از محیط خشونت دور کرد نه خشونت دیده را، مثل سایر کشورها که عامل خشونت باید محل را ترک کند. بنابراین دادستان باید به جای حکم جلب مرد، قرارهای مالی صادر کند تا ضمن اخراج از خانه، مجبور به پرداخت هزینه‌های زندگی مادر و فرزندان هم باشد و البته پلیس هم نباید اجازه نزدیک شدن او به خانه را بدهد و از زن حمایت کند.
بهزیستی چه می‌گوید؟
حسین اسدبیگی رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درخصوص فعالیت اورژانس اجتماعی به «ایران» می‌گوید: در حال حاضر 190 شهرستان در کشور با 298 خودرو «ون» به مراکز اورژانس اجتماعی و مراکز مداخله در بحران مجهز هستند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر تنها 18 استان کشور خانه امن دارند، تصریح می‌کند: افزایش مسائل مربوط به آسیب‌ها و خشونت‌ها که روز به روز شاهد آن هستیم ضرورت گسترش خانه‌های امن را بیشتر می‌کند. به گفته وی، براساس آیین نامه اورژانس اجتماعی می‌بایست در شهرستان‌های بالای 50 هزار نفر اورژانس اجتماعی وجود داشته باشد در حالی که به دلیل کمبود اعتباراکنون 140 شهرستان بالای 50 نفر اورژانس اجتماعی ندارد.
امسال خانه‌های امن را گسترش می‌دهیم
ولی‌الله نصر مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی نیز درباره ضرورت ایجاد خانه‌های امن به «ایران» می‌گوید: به طور قطع نیاز داریم در سراسر کشور مراکزی را با عنوان اسکان موقت برای زنان یا خانه امن داشته باشیم. در حال حاضر در کل کشور مراکزی به‌عنوان مداخله در بحران داریم اما در همه آنها خانه امن نداریم که امسال با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و معاونت امور زنان قرار است هم از نظر کمی و هم کیفی خانه‌های امن را گسترش دهیم تا هر استان با توجه به نیاز خود مشکلی در این زمینه نداشته باشد. وی با اشاره به اینکه ایجاد خانه‌های امن کار جدیدی است، می‌گوید: طبیعی است که بسیاری از مردم بویژه زنان از آن بی‌اطلاع هستند و لازم است با کمک رسانه‌ها بتوانیم در تحکیم بنیان خانواده قدم‌های خوبی برداریم و قبل از اینکه مراجعه قضایی داشته باشیم به استحکام بنیان خانواده کمک کنیم.