وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران

قطعنامه مربوط به وضعیت حقوق‌بشر در ج.ا.ایران، مورخ 28 آبان ماه 1394در کمیته سوم مجمع عمومی در حالی به تصویب رسید که نتوانست حمایت بیش از نیمی از اعضا را بدست آورد به گونه‌ای که با 76 رأی مثبت، 35 مخالف و 68 رأی ممتنع به تصویب رسید. در این قطعنامه که برای چندمین سال پیاپی، پیش‌نویس آن توسط دولت کانادا تهیه شده بود، همچون سال‌های گذشته، موارد متعددی نقض حقوق‌بشر در ج.ا.ایران برشمرده شده است که تقریباً با ادبیاتی مشابه سال‌های پیش نگاشته شده است. از مجموع 23 بند این قطعنامه، تنها 4 بند آن به پیشرفت‌های حقوق‌بشر ی ج.ا.ایران و مشارکت در سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی اختصاص یافته و مابقی صرفاً به موارد ادعایی نقض حقوق‌بشر پرداخته است.
این قطعنامه در مقایسه با قطعنامه سال گذشته علیرغم شباهت در محتوای ارایه شده، هم در تعداد آراء، هم در حجم متن و هم در گستردگی پرداختن به موضوعات متفاوت است. قطعنامه دسامبر 2014 با 78 رأی مثبت، 35 مخالف و 69 رأی ممتنع به تصویب رسیده بود. به طورکلی در مقایسه با سال‌های گذشته، روند آرای قطعنامه‌های مجمع عمومی به نفع ج.ا.ایران در حال کاهش در تعداد موافقان است.
گستردگی پرداختن به موارد نقض برشمرده شده نیز در این قطعنامه کمتر از قطعنامه سال پیش می‌باشد به گونه‌ای که حتی در تعداد لغات نیز اختلاف 783 لغت وجود دارد که نشان از کاهش حجم متن ارایه شده دارد.
یکی از بندهای قابل ملاحظه و متفاوت در این قطعنامه نسبت به قطعنامه سال گذشته، بندی است که به بحث انتخابات پیش‌روی مجلس و ضرورت برگزاری انتخابات به شکلی معتبر، شفاف و فراگیر با امکان نظارت مستقل ملی و بین‌المللی پرداخته است.
نکته حایز اهمیت دیگر، عدم ورود به قانون مجازات اسلامی است که علی‌رغم این قطعنامه، در سال‌های پیشین حداقل یک بند از قطعنامه به این قانون اختصاص می‌یافت. به منشور حقوق شهروندی نیز در این قطعنامه اشاره‌ای نشده است.
علی‌رغم اینکه این قطعنامه نیز همچون قطعنامه‌های پیشین با رویکردی سیاسی و غیرمنصفانه به محکومیت نقض حقوق‌بشر در ایران پرداخته است اما با نگاهی خوشبینانه به قطعنامه حاضر شاید بتوان گفت باوجود اصرار و تأکید برخی کشورها مبنی‌براینکه توافق برجام تأثیری بر رویکرد جامعه بین‌المللی پیرامون مسأله حقوق‌بشر ایران نداشته است اما می‌توان دریافت که نگاه عمدتاً سیاست‌زده جامعه‌بین‌الملل بر وضعیت حقوق‌بشر ایران و قضاوت‌های ناعادلانه بین‌المللی، پس از توافق برجام و تحت‌تأثیر تغییر نگرش به مسأله هسته‌ای ایران، کمی ملایم‌تر شده است که امید می‌رود وضعیت به همین منوال رو به بهبودی بگراید.

لیلا عنایتی
پژوهشگر